Jeździłem bez ubezpieczenia, co zrobić, gdy agent ubezpieczeniowy nie opłacił Twojego OC?

Agent ponosi odpowiedzialność – co mówi prawo?

W zaistniałej sytuacji agent niewątpliwie ponosi odpowiedzialność za swoje działania lub zaniechania. Skutkiem jego niefrasobliwości było to, że nie miał Pan ubezpieczenia OC przez część roku 2024 oraz część roku 2025. Oznacza to odpowiedzialność Pana wobec UFG. Jak wskazuje Kodeks cywilny (K.c.):

Art. 415. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Agent stanie się Pana dłużnikiem po ustaleniu kar przez UFG. Wszak ma Pan skuteczne roszczenie wobec agenta o naprawienie szkody poniesionej przez Pana. Był zobowiązany do przekazania kwoty składki, a uczynił to niewłaściwie.

Art. 471 K.c. Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Jak zabezpieczyć roszczenie wobec agenta – uznanie długu

Właściwa jest propozycja przedstawiciela Rzecznika Finansowego – spisanie z agentem ubezpieczeniowym uznania przez niego Pana szkody. Do tego zobowiązanie do jej pokrycia w ustalonej formie, a nawet od razu jej zabezpieczenia, z zastrzeżeniem, że kwota zabezpieczenia dotyczy roszczenia odszkodowawczego – np. poprzez ustanowienie depozytu lub weksel.

Uznanie długu – czyli potwierdzenie ze strony dłużnika, że dług istnieje – stanowi przesłankę przerwania biegu terminu przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 2 K.c.). Uznanie takie może być:

• dokonane wprost (tzw. uznanie właściwe), kiedy dłużnik bezpośrednio deklaruje, że określona wierzytelność przysługuje danej osobie,

• dorozumiane (tzw. uznanie niewłaściwe), czyli interpretowane pośrednio z zachowania czy oświadczeń wiedzy dłużnika.

Jest to każde zachowanie (oświadczenie wiedzy) zobowiązanego, które ujawnia w dostateczny sposób, że ma on świadomość istnienia ciążącego na nim obowiązku. Takim zachowaniem może być częściowa zapłata długu (np. zapłata odsetek), przyrzeczenie spełnienia niespełnionej jeszcze części świadczenia w przyszłości czy też prośba o odroczenie terminu spełnienia świadczenia lub o zwolnienie z długu.

W wyroku z 26 listopada 2021 r. (III CSKP 88/21) Sąd Najwyższy podtrzymał swoje wcześniejsze stanowisko, że uznanie roszczenia co do zasady przerywa bieg przedawnienia także wówczas, gdy dłużnik podnosi zastrzeżenia co do wysokości długu. Zdaniem Sądu Najwyższego, jeśli dłużnik akceptuje dług co do zasady i prowadzi jednocześnie z wierzycielem rozmowy co do jego wysokości (przy czym nie manifestuje wprost, że akceptuje dług tylko do określonej kwoty), wierzyciel może pozostawać w przekonaniu, że dłużnik spełni świadczenie w pełnej wysokości (oczekiwanej przez wierzyciela), jeśli okaże się ona zasadna.

Sąd Najwyższy wymaga, aby dłużnicy nie pozostawiali wątpliwości, jaką część roszczenia akceptują, a jaką kwestionują. Dłużnicy powinni więc wprost wyrazić swoje stanowisko wobec wierzyciela, aby uniknąć ryzyka, że doszło do uznania przez nich długu w sposób dorozumiany. Wierzyciele natomiast w sytuacji, gdy oświadczenia dłużnika nie są jednoznaczne, powinni podnosić, że doszło do przerwania przedawnienia. Negocjacje stron, niezabezpieczone odpowiednimi zastrzeżeniami, mogą bowiem doprowadzić do poważnych konsekwencji prawnych, których strony nie są nawet świadome.

Uznanie długu, poza przerwaniem przedawnienia, może stanowić istotne ułatwienie procesowe dla wierzyciela. Uznanie właściwe – dokonane wprost i to na piśmie – stanowi przesłankę wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym (art. 485 § 1 K.p.c.), które w początkowej fazie toczy się bez wiedzy dłużnika i kończy się nakazem zapłaty wydanym bez rozprawy, doręczanym dłużnikowi razem z pozwem. Dłużnik w takiej sytuacji dowiaduje się o sprawie sądowej, gdy nakaz zapłaty jest już wydany przeciwko niemu. Przy tym nakaz zapłaty stanowi tytuł zabezpieczenia (wierzyciel może na jego podstawie zająć np. rachunek bankowy dłużnika). Uchylenie takiego nakazu jest trudne i wymaga złożenia zarzutów podlegających opłacie sądowej. W porównaniu do standardowego postępowania sytuacja dłużnika w postępowaniu nakazowym jest więc znacznie trudniejsza.

Uznanie niewłaściwe może natomiast doprowadzić do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym. Jest ono mniej surowe dla dłużnika niż postępowanie nakazowe (nakaz w postępowaniu upominawczym nie jest np. tytułem zabezpieczenia), ale również poprawia pozycję procesową wierzyciela i stanowi dla niego ułatwienie w dochodzeniu roszczeń.

W wyroku z 22 stycznia 2021 r. (III CSKP 25/21) Sąd Najwyższy wskazał, w jaki sposób należy weryfikować, czy dane oświadczenie dłużnika stanowi niewłaściwe uznanie długu. Sąd przyjął, że ocena, czy konkretne zachowanie dłużnika może być interpretowane jako niewłaściwe uznanie długu, wymaga szczegółowej analizy okoliczności – według odpowiednio stosowanych zasad wykształconych na podstawie art. 60 K.c. Przepis ten stanowi, że wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny.

Sąd Najwyższy przyjął jednak, że wnioskowanie to nie może posługiwać się liberalnymi zasadami odczytywania oświadczeń wiedzy płynących z takiego zachowania. Przeciwnie – ocena ta wymaga zachowania ścisłości i rygoryzmu, by utrzymany został porządkujący charakter instytucji przedawnienia. Swoboda interpretacji oświadczeń wiedzy dłużnika nie jest więc nieograniczona i musi uwzględniać znaczenie instytucji przedawnienia jako daleko idącego zarzutu powodującego unicestwienie roszczenia.

„Uznanie właściwe” – wyraźne złożenie przez dłużnika oświadczenia, w którym przyznaje on istnienie długu. Może mieć formę pisemną lub ustną, ale w praktyce, dla celów dowodowych, kluczowe jest sporządzenie dokumentu (np. ugody, listu uznaniowego).

„Uznanie niewłaściwe” – dorozumiane potwierdzenie istnienia długu poprzez konkretne zachowania dłużnika, takie jak:

• częściowa spłata – dokonanie przez dłużnika częściowej zapłaty długu potwierdza, że ma on świadomość istnienia zobowiązania i zamierza je uregulować (nawet niewielka wpłata na poczet długu, bez wskazania, że jest to jedynie część należności, może być interpretowana jako uznanie całości długu),
• prośba o rozłożenie zadłużenia na raty lub umorzenie odsetek – wystąpienie dłużnika z taką prośbą stanowi pośrednie przyznanie się do istnienia zobowiązania, ponieważ dłużnik nie starałby się o zmianę warunków spłaty nieistniejącego długu,
• korespondencja z wierzycielem – wszelka korespondencja, w której dłużnik odnosi się do długu, negocjuje warunki spłaty lub wyraża gotowość uregulowania zobowiązania, może być traktowana jako uznanie długu (ważne jest, aby dłużnik w sposób jasny i zrozumiały odnosił się do konkretnego długu),
• dokonanie potrącenia – złożenie przez dłużnika oświadczenia względem wierzyciela potwierdza żądanie, aby jego wierzytelność została zaliczona na poczet istniejącego długu. Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›
  

Jak udowodnić uznanie długu przez agenta?

Jako wierzyciel powinien Pan zgromadzić wszelkie dowody potwierdzające zachowania dłużnika, które mogą świadczyć o uznaniu długu, m.in.:

• dokumentować wszelkie kontakty z dłużnikiem (zachować korespondencję, e-maile, listy, potwierdzenia przelewów, notatki z rozmów telefonicznych),
• reagować na każde działanie dłużnika, które może być interpretowane jako uznanie długu; w przypadku otrzymania częściowej wpłaty lub prośby o rozłożenie długu na raty warto potwierdzić pisemnie, że działanie to jest traktowane jako uznanie całości długu,
• w razie wątpliwości skonsultować się z prawnikiem, który pomoże ocenić, czy dane zachowanie dłużnika można uznać za milczące uznanie długu, oraz doradzi, jak zabezpieczyć swoje roszczenia.

Dług przyszły – jak ustalić granice odpowiedzialności?

Ma Pan jak na razie ustne uznanie winy oraz zobowiązania, aczkolwiek nie wiadomo jeszcze, w jakiej kwocie. Kara nie jest ustalona, a zatem nie jest znana wysokość zobowiązania, jakie agent na siebie przyjął. To powoduje, że mamy do czynienia z długiem przyszłym, którego podstawa faktyczna i prawna jest już znana.

Konieczne byłoby kwotowe określenie górnej granicy odpowiedzialności agenta, co powinno zostać dokonane w pisemnym oświadczeniu. Oznaczenie górnej granicy odpowiedzialności poręczyciela powinno być – w miarę możliwości – ścisłe i dokonane w sposób niebudzący wątpliwości. Powinno ono również nastąpić przed powstaniem długu przyszłego. Minimalnie jednak wystarczy ustalenie jedynie zakresu długu, co nie musi być jednoznaczne ze wskazaniem wysokości świadczenia pieniężnego, w szczególności wówczas, gdy w chwili udzielania poręczenia nie da się go precyzyjnie określić.

Krok po kroku: jak spisać porozumienie z agentem?

W opisanym przypadku warto napisać SMS z propozycją zawarcia pisemnego porozumienia co do zapłaty przez agenta kar, jakie UFG nałoży na Pana za brak ubezpieczenia, lub dokonania przez niego zwrotu na Pana rzecz kwot kar. Czyli – uznania przez niego swojego zobowiązania ze wskazaniem podstaw powstania zobowiązania, a także ustalenia kwoty zobowiązania w wysokości co najmniej kar nałożonych przez UFG.

Jeśli zgodzi się na zawarcie porozumienia – ma Pan uznanie zobowiązania. Następny krok to zawarcie porozumienia.

Ewentualnie można od razu przesłać mailowo projekt pisemnego porozumienia. Jeśli zgodzi się na zawarcie porozumienia – ma Pan uznanie zobowiązania oraz uznanie długu przyszłego do określonej kwoty. Jeśli nie odmówi, ale będzie miał zastrzeżenia co do np. kwot – ma Pan uznanie zobowiązania i długu do kwot, jakie sam wskaże.

Problem może powstać z potencjalnym zabezpieczeniem.

Depozyt notarialny czy weksel – co wybrać jako zabezpieczenie?

W kwestii depozytu – do rozważenia jest złożenie kwot np. u notariusza z prawem do ich otrzymania przez Pana po uprawomocnieniu się decyzji UFG o karach, ze wskazaniem, że taka decyzja byłaby podstawą do przekazania Panu kwoty w niej wskazanej, niezależnie od tego, czy karę już Pan zapłacił.

Z przyjęcia depozytu notariusz spisuje protokół, w którym wymienia datę przyjęcia, ustala tożsamość osoby składającej, datę mającego nastąpić wydania oraz imię, nazwisko i miejsce zamieszkania osoby odbierającej depozyt. Wydanie depozytu następuje za pokwitowaniem.

Weksel nie daje prawa do pieniędzy – daje jedynie prawo do żądania jego wykupienia. W razie braku wykupienia konieczne jest wytoczenie powództwa.

Rekomendacje

• agent ponosi pełną odpowiedzialność,
• warto spisać pisemne uznanie długu,
• depozyt notarialny jest najpewniejszym zabezpieczeniem.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
3. Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych - Dz.U. 2003 nr 124 poz. 1152