Zakaz konkurencji w umowie cywilnoprawnej a odszkodowanie po ustaniu umowy

Zgodnie z zasadą swobody zawierania umów (art. 3531 K.c.): „strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”.

W treści umowy można wyłączyć podejmowanie działań zagrażających interesowi gospodarczemu zleceniodawcy w rozumieniu przepisów o nieuczciwej konkurencji. Takie postanowienia umowy nie naruszają granic swobody określonych w art. 3531 K.c. (wyrok SN z 11 września 2003 r., III CKN 579/2001). Zakaz konkurencji wynikający z umowy nie jest wkraczaniem w zasadę swobody zatrudniania się czy też wolności gospodarczej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 4 grudnia 2001 r., I ACa 439/2001).

W doktrynie wskazuje się jednak na znaczne różnice w klauzuli o zakazie konkurencji zawartej w umowie o pracę a w umowie cywilnoprawnej. Niemniej jednak pogląd, iż zakaz konkurencji można rozszerzyć na okres po ustaniu umowy bez żadnego ekwiwalentu, znajduje się w zdecydowanej mniejszości. W wyroku Sądu Najwyższego (sygn. III CKN 579/2007) orzeczono, iż takie zobowiązanie jest nieważne, gdyż narusza zasady współżycia społecznego. Wskazuje się też, że złamanie zakazu konkurencji powinno prowadzić do odszkodowania poprzez zapłatę umówionej kwoty (uchwała SN z 18 października 2001 r., III CZP 47/2001).

Zastrzeżenie umowne tej treści nawiązuje do konstrukcji kary umownej i umowy wzajemnej. Dlatego wprowadzony do umowy (także umowy cywilnoprawnej, czyli umowy o dzieło, zlecenie czy o współpracy) zakaz konkurencji po ustaniu stosunku zlecenia bez ekwiwalentu należy uznać za nieważny.