Darowizna i jej zgłoszenie do US
Zgłoszeniu do US i ewentualnemu opodatkowaniu podlega umowa darowizny. Na podstawie art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego „przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku”.
Darowizna należy do czynności, których celem jest dokonanie aktu przysporzenia majątkowego bez ekwiwalentu i polega najczęściej na przesunięciu jakiegoś dobra majątkowego z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego. Świadczenie ma charakter nieodpłatny, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę. Darowizna jest więc czynnością, której celem jest dokonanie aktu przysporzenia majątkowego (świadczenie musi wzbogacić obdarowanego), a zobowiązanie darczyńcy musi być zamierzone jako nieodpłatne.
Do zawarcia umowy darowizny, podobnie jak każdej innej umowy, niezbędne jest zgodne oświadczenie woli złożone przez obie strony umowy. Umowa darowizny dochodzi do skutku dopiero z chwilą złożenia oświadczenia woli przez obdarowanego o przyjęciu darowizny. Należy zaznaczyć, że ustawodawca nie wymaga żadnej szczególnej formy oświadczenia obdarowanego o przyjęciu darowizny.
Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›
Wspólność majątkowa małżonków
Jednocześnie stwierdzić należy, że stosownie do art. 31 § 1 ww. ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy „z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny)”. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Zatem istotą wspólności majątkowej małżeńskiej, zarówno ustawowej, jak i umownej jest to, że każdy z małżonków jest współwłaścicielem poszczególnych składników majątku wspólnego (dorobkowego) na zasadach współwłasności łącznej (bezudziałowej). Z uwagi na bezudziałowy charakter współwłasności małżeńskiej nie jest możliwe uznanie przelewów dokonywanych pomiędzy małżonkami z darowiznę.
Jak wskazał NSA w wyroku z dnia 04.04.2018, sygn. akt I FSK 887/16:
„Nie można, co do zasady, utożsamiać przelewu na rachunek bankowy małżonka z darowizną. W pierwszej kolejności należy zbadać, czy przekazywane kwoty pieniężne pochodzą z majątku oddzielnego męża, czy z majątku dorobkowego (wspólnego) małżonków. Małżonkowie, między którymi panuje ustrój wspólności małżeńskiej, nie mogą dokonywać między sobą przeniesienia własności składników wspólnego majątku, składniki te mieszczą się bowiem w ich wspólności majątkowej”.
Podobnie też Pismo z dnia 6.08.2020 r., wydane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, 0111-KDIB2-3.4015.84.2020.2.BD stwierdza, że przesunięcia pomiędzy małżonkami nie stanowią darowizny która podlegałaby opodatkowaniu podatkiem SD i ewentualne podlegała zgłoszeniu do US.
W konsekwencji jeżeli pozostają Państwo w ustroju wspólności małżeńskiej i przelewy odbywają się w ramach majątku wspólnego małżonków, czyli nie dochodzi do darowizny na rzecz majątku osobistego małżonka, to takie przelewy nie stanowią darowizny i nie podlegają ani opodatkowaniu, ani też zgłoszeniu do US.
Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›
Darowizna dla żony a wspólny zakup mieszkania
W kontekście natomiast środków, które otrzyma Pani w drodze darowizny od swojej matki, wskażmy, że zgodnie z art. 33 pkt 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przedmioty majątkowe nabyte w drodze darowizny stanowią majątek osobisty małżonka.
Z opisu wnioskuje również, że Państwa celem jest objęcie darowizn wspólnością małżeńską tak, aby nie stanowiły już majątku osobistego, lecz majątek wspólny. Takie rozszerzenie nie jest samo w sobie darowizną i nie podlega opodatkowaniu.
Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa).
Umowa rozszerzająca wspólność majątkową małżeńską uregulowana została w art. 47 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Jest to umowa, której celem jest ustanowienie ustroju majątkowego między małżonkami w sposób odmienny od przewidzianego w przepisach o wspólności ustawowej.
Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›
Rozszerzenie wspólności majątkowej
W świetle Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie ma więc przeszkód, aby małżonkowie zawierali między sobą umowy, na mocy których dokonują transferu przedmiotów albo praw majątkowych pomiędzy majątkami.
Umowa rozszerzająca wspólność to umowa, której celem jest ustanowienie ustroju majątkowego między małżonkami w sposób odmienny od przewidzianego w przepisach o wspólności ustawowej. Umowy o rozszerzenie wspólności ustawowej w zakresie, w jakim ustanawiają zasadę kształtującą ustrój majątkowy, są stricte umowami majątkowymi małżeńskimi, działają na przyszłość i mają charakter organizacyjny. Tak więc skoro z chwilą objęcia nieruchomości wspólnością majątkową nie następuje jakiekolwiek wydzielenie części nieruchomości, a żadnemu z małżonków (współwłaścicieli) nie przysługuje własność fizycznie wydzielonej części rzeczy, to nie można przyjąć, że z chwilą rozszerzenia wspólności majątkowej (wspólności ustawowej) strona takiej umowy wyzbyła się prawa do tej rzeczy, a druga ją nabywa.
Powyższe stanowisko znajduje liczne potwierdzenie w wyrokach NSA. Przykładowo w wyroku NSA z 02.04.2019 r., sygn. akt II FSK 822/17, czytamy:
„Rozszerzenie wspólności małżeńskiej majątkowej ma charakter organizacyjny i nie stanowi nabycia w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Małżeńskiej umowy majątkowej nie można utożsamiać ze zbyciem ani z nabyciem poszczególnych składników majątku, ani z nabyciem udziałów w tym majątku.
Wobec przedstawionych powyżej argumentów nie można podzielić poglądów autora skargi kasacyjnej, że skarżący nabył nieruchomość z chwilą zawarcia umowy o rozszerzenie wspólności małżeńskiej majątkowej. Tak jak już wyjaśniono wyżej, rozszerzenie to ma charakter organizacyjny i nie stanowi nabycia w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Małżeńską umowę majątkową nie można utożsamiać ze zbyciem ani z nabyciem poszczególnych składników majątku, ani z nabyciem udziałów w tym majątku”.
Pogląd taki wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 13 maja 2016 r., sygn. akt II FSK 1110/14. W wyroku NSA podkreślił, że:
„Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa rozszerzająca wspólność majątkową małżeńską uregulowana została w art. 47 § 1 k.r.o. Jest to umowa, której celem jest ustanowienie ustroju majątkowego między małżonkami w sposób odmienny od przewidzianego w przepisach o wspólności ustawowej. Umowy o rozszerzenie wspólności ustawowej w zakresie, w jakim ustanawiają zasadę kształtującą ustrój majątkowy, są stricte umowami majątkowymi małżeńskimi, działają na przyszłość i mają charakter organizacyjny (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 7 sierpnia 2015 r., I CA 185/15, LEX nr 1808658). Tak więc skoro z chwilą objęcia nieruchomości wspólnością majątkową nie następuje jakiekolwiek wydzielenie części nieruchomości, a żadnemu z małżonków (współwłaścicieli) nie przysługuje własność fizycznie wydzielonej części rzeczy, to nie można przyjąć, że z chwilą rozszerzenia wspólności majątkowej (wspólności ustawowej) strona takiej umowy (mąż wnioskodawczyni) wyzbyła się prawa do tej rzeczy”.
Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›
Brak obowiązku podatkowego
Neutralność podatkową rozszerzenia wspólności akceptują również organy podatkowe czego przykładem jest Pismo z dnia 10.05.2022 r., wydane przez: Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, 0113-KDIPT2-2.4011.1155.2021.6.SR:
„Wobec powyższego, skoro z chwilą objęcia nieruchomości wspólnością majątkową nie następuje jakiekolwiek wydzielenie części nieruchomości, a żadnemu z małżonków (współwłaścicieli) nie przysługuje własność fizycznie wydzielonej części rzeczy, to nie można przyjąć, że z chwilą rozszerzenia wspólności majątkowej (wspólności ustawowej) strona takiej umowy wyzbyła się prawa do tej rzeczy.
W konsekwencji, biorąc pod uwagę przedstawiony opis zdarzenia przyszłego należy stwierdzić, że planowane przez Pana rozszerzenie wspólności majątkowej na wskazaną we wniosku nieruchomość (budynek mieszkalny wraz z budynkiem gospodarczym) otrzymaną w drodze darowizny od Pana rodziców nie będzie stanowiło źródła przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym”.
Pismo z dnia 13.11.2014 r., wydane przez: Izba Skarbowa w Warszawie, IPPB4/415-720/14-2/MS:
„Mając na uwadze powyższe przepisy należy stwierdzić, że przekazanie do majątku wspólnego małżonków prawa współwłasności wycofanych z majątku Spółki Budynków do majątku osobistego Wnioskodawcy nie spowoduje powstania przychodu po stronie Wnioskodawcy.
Choć w tej sytuacji ma miejsce przeniesienie składników majątkowych o określonej wartości, zaznaczyć należy, że czynność ta ma charakter nieodpłatny. W zamian za wniesienie prawa współwłasności Budynków z majątku osobistego Wnioskodawcy do majątku wspólnego małżonków (małżeńskiego ustroju małżeńskiego) poprzez rozszerzeniu wspólnoty majątkowej (tzw. wspólność majątkowa umowna rozszerzona) nie uzyskuje On bowiem żadnej korzyści majątkowej. Przekazanie prawa współwłasności Budynków nie następuje więc za odpłatnością, ponieważ w zamian za wniesione prawa współwłasności małżonka Wnioskodawczyni przekazuje z własnego majątku osobistego środków pieniężnych, wartości materialnych czy też niematerialnych itd.”
Skoro nie dochodzi w tym zakresie do uzyskania po stronie małżonka przysporzenia majątkowego, to na gruncie podatku PIT nie jest możliwe rozpoznanie przychodu podatkowego, który byłby opodatkowany. Jak wskazaliśmy, nie jest to również darowizna. Pomimo przekazania pieniędzy z majątku odrębnego małżonka do majątku wspólnego małżonków, pieniądze nadal pozostają we władaniu tego samego właściciela. Tyle tylko, że analogiczne prawo posiada do nich niepodzielnie drugi współwłaściciel. Taka czynność nie stanowi świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem majątku darczyńcy – nie stanowi ona więc darowizny.
Potwierdzając zatem stanowisko sądów oraz fiskusa, należy wskazać, że rozszerzenie wspólności majątkowej małżeńskiej zgodnie z regulacjami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest zdarzeniem neutralnym podatkowo.
Co więcej, nawet jeżeli ktoś chciałby taki przychód rozpoznać, to i tak zastosowanie może znaleźć zwolnienie od podatku określone w art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy PIT wskazujące, że zwolniona z podatku jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn.
Przykłady
Kasia otrzymała od swojej matki darowiznę w wysokości 100 000 zł. Postanowiła wykorzystać te środki na zakup mieszkania. Kasia i jej mąż Paweł są w ustroju wspólności majątkowej. Po zakupie mieszkania Kasia i Paweł chcą, aby mieszkanie stało się częścią ich majątku wspólnego. W tym przypadku, mimo że darowizna była na rzecz Kasi, mieszkanie jako nabyte wspólnie w czasie trwania wspólności będzie częścią majątku wspólnego małżonków.
Marek i Ania są małżeństwem i posiadają wspólny rachunek bankowy. Marek przelewa z osobistego konta na wspólne konto kwotę 10 000 zł jako dodatkową pomoc w opłaceniu bieżących rachunków. Ponieważ pieniądze pochodzą z majątku odrębnego Marka, a przelew ma na celu wspólne korzystanie, nie jest to traktowane jako darowizna i nie podlega opodatkowaniu.
Marta i Adam postanowili rozszerzyć wspólność majątkową małżeńską na nieruchomość, którą Adam otrzymał od rodziców jako darowiznę. Nieruchomość została włączona do wspólnego majątku małżonków poprzez umowę notarialną. Mimo że nieruchomość pochodzi z darowizny rozszerzenie wspólności na ten majątek jest neutralne podatkowo i nie wymaga zgłoszenia ani opodatkowania, ponieważ zmienia tylko charakter majątku, a nie generuje dodatkowego przysporzenia majątkowego.
Podsumowanie
Darowizny i ich zgłoszenie do urzędów skarbowych oraz kwestie związane z wspólnością majątkową małżonków są istotnymi zagadnieniami prawnymi. Darowizna jako nieodpłatne przekazanie dobra majątkowego wymaga zgłoszenia do US, jeśli przekracza określony próg kwotowy. Przelewy między małżonkami w ramach wspólności majątkowej nie są traktowane jako darowizna i nie podlegają opodatkowaniu, ponieważ nie zmieniają charakteru majątku, a rozszerzenie wspólności majątkowej na nowo nabyty majątek jest neutralne podatkowo. W każdym przypadku ważne jest, aby dokładnie zrozumieć przepisy dotyczące darowizn i wspólności majątkowej, aby uniknąć nieporozumień i problemów podatkowych.
Oferta porad prawnych
Jeśli martwisz się kwestiami podatkowymi związanymi z darowiznami w rodzinie, skontaktuj się z nami. Nasz doświadczony zespół prawników jest gotowy, by udzielić Ci porady i wsparcia w zakresie prawa cywilnego, rodzinnego i podatkowego. Odezwij się, opisując swój problem na formularzu zamieszczonym poniżej.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
3. Wyrok NSA z dnia 4 kwietnia 2018 r., sygn. akt I FSK 887/16
4. Wyrok NSA z dnia 2 kwietnia 2019 r., sygn. akt II FSK 822/17
5. Wyrok NSA z dnia 13 maja 2016 r., sygn. II FSK 1110/14
Nota obciążeniowa
