Jak określić rezydencję podatkową?
Zacznijmy od podatków, a przede wszystkim od tego, który kraj był i jest miejscem Pani rezydencji podatkowej. Zgodnie z polskim prawem kwestie związane z ustaleniem rezydencji podatkowej reguluje ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z art. 3 ust. 1-1a ustawy PIT – osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy). Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:
- posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
- przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Wystarczające jest spełnienie jednej z powyższych przesłanek, aby zostać uznanym za polskiego rezydenta podatkowego. O ile przesłanka przebywania na terenie RP dłużej niż 183 dni w roku jest oczywista, o tyle problemy mogą być z interpretacją warunku posiadania w Polsce ośrodka interesów życiowych, co również może dotyczyć Pani. Jak czytamy w wyroku WSA w Łodzi z 05.10.2017 (I SA/Łd 493/17):
„Oceniając, w którym z państw znajduje się centrum życiowych i zawodowych interesów osoby fizycznej, należy wziąć pod uwagę przede wszystkim związki osobiste i ekonomiczne osoby fizycznej z danym państwem, wśród których istotne są więzi rodzinne, towarzyskie, zatrudnienie, działalność polityczna, kulturalna i wszelka inna działalność, miejsce wykonywania działalności gospodarczej i miejsce, z którego osoba zarządza swoim mieniem.”
Wobec tego osoba, która przeprowadza się na terytorium Polski, może zostać uznana za polskiego rezydenta podatkowego w dwóch sytuacjach:
- W momencie gdy przebywa w Polsce dłużej niż 183 dni w roku (nawet jeżeli jej ośrodek interesów życiowych znajduje się w innym kraju),
- W momencie gdy na stałe przeniesie swój ośrodek interesów życiowych do Polski (wtedy nie ma znaczenia, jak długo mieszka w kraju, już od dnia przeprowadzki staje się polskim rezydentem podatkowym).
Jak widać, dopuszczalna jest sytuacja, w której dana osoba przebywa w Polsce krócej niż 183 dni w roku, a i tak będzie uznana za polskiego rezydenta podatkowego, jeżeli w RP będzie znajdował się jej ośrodek interesów życiowych. Jeśli więc w tym roku przebywała Pani, lub będzie przebywać, na terenie Polski krócej niż 183 dni, to należy uznać, że nie jest Pani polskim rezydentem podatkowym, a co za tym idzie, w żaden sposób nie powinna Pani nic wykazywać przed polskim urzędem skarbowym.
Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›
W którym kraju płacić podatki?
W związku z tym należy wskazać, że na pewno nie trzeba płacić podatków w obu krajach. Tylko w jednym. Pytanie w którym? Co do zasady dochód podlega opodatkowaniu tam, gdzie jest osiągany. Kwestie podobne były przedmiotem rozważań przez Izby Skarbowe i wydawane były w tej materii interpretacje przepisów. W jednej z nich czytamy:
„Wynagrodzenie Wnioskodawcy jest i będzie ponoszone w przyszłości przez pracodawcę mającego siedzibę i miejsce zamieszkania w Irlandii. Pracodawca nie posiada siedziby w drugim państwie (Polsce). Od ww. wynagrodzenia jest i będzie odprowadzany pełny podatek w Irlandii. Praca będzie świadczona na zasadzie umowy o pracę na zasadach zdalnych (z domu przez internet) z terytorium Polski (przez większość roku), z okazjonalnymi podróżami do Irlandii (mniej niż 183 dni na terenie Irlandii). Praca wykonywana jest i będzie tylko i wyłącznie dla zakładu irlandzkiego i jego klientów. Żadne towary, czy usługi nie będą świadczone dla nikogo z terenu Polski. W latach, których dotyczy przedmiotowy wniosek, Wnioskodawca nie będzie uzyskiwał żadnych innych dochodów poza wymienionymi we wniosku dochodami z umowy o pracę w Irlandii.
Mając zatem na uwadze powyższe fakty, stwierdzić należy, że skoro Wnioskodawca planuje od 1 września 2020 r. przenieść swoje miejsce zamieszkania, a w konsekwencji także rezydencję podatkową na terytorium Polski, to od tego dnia będzie podlegał nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce. Oznacza to, że od daty zmiany miejsca zamieszkania Wnioskodawca będzie podlegał w Polsce obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów. W związku z powyższym w przedmiotowej sprawie znajdą zastosowanie uregulowania Umowy z dnia 13 listopada 1995 r. między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Irlandii w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu (Dz. U. z 1996 r. Nr 29, poz. 129).”
Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›
Opodatkowanie dochodów z zagranicy
Mając na uwadze przedstawione zdarzenie przyszłe, wyjaśnić należy, że miejsce opodatkowania dochodów z pracy, zgodnie z umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania, uzależnione jest nie tyle od podmiotu wypłacającego wynagrodzenie, co od miejsca wykonywania pracy. Zakres obowiązku podatkowego polskich rezydentów podatkowych wykonujących pracę za granicą modyfikowany jest przez umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawarte przez Polskę z krajem, w którym praca jest wykonywana. Zgodnie z zasadą wyrażoną również w polskich umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania, dochody osób fizycznych mających miejsce zamieszkania w jednym z umawiających się państw, uzyskiwane z tytułu pracy najemnej świadczonej na terytorium drugiego państwa, mogą być opodatkowane w tym państwie, w którym praca ta jest rzeczywiście wykonywana. Kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia kwestii, gdzie uzyskiwane są wynagrodzenia w zamian za świadczoną pracę najemną, ma określenie miejsca jej wykonywania. Za miejsce wykonywania pracy należy uznać zawsze to miejsce, w którym osoba fizyczna przebywa, kiedy wykonuje pracę, za którą otrzymuje wynagrodzenie. Pierwszeństwo w opodatkowaniu dochodów z pracy najemnej ma zawsze to państwo, w którym praca jest wykonywana. W świetle powyższego należy stwierdzić, że wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia osoby mającej miejsce zamieszkania w Polsce, podlegają opodatkowaniu tylko w Polsce, chyba że pracownik otrzymuje wynagrodzenie z tytułu pracy najemnej wykonywanej na terytorium innego państwa (w przedmiotowej sprawie w Irlandii).
Ulga abolicyjna
Zatem z treści ww. uregulowań wynika, że jako osoba uzyskująca dochody z pracy za granicą w państwie, w którym, w celu zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu tych dochodów, należy zastosować tzw. metodę odliczenia proporcjonalnego – winna Pani dokonać obliczenia rocznego podatku z uwzględnieniem postanowień art. 27 ust. 9 albo 9a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Następnie, od tak obliczonego podatku, ma Pani prawo odliczyć ulgę abolicyjną, o której mowa w art. 27g ww. ustawy.
Ulga polega na odliczeniu od podatku, obliczonego zgodnie z art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, pomniejszonego o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, o której mowa w art. 27b ww. ustawy, kwoty stanowiącej różnicę między podatkiem obliczonym przy zastosowaniu metody odliczenia proporcjonalnego a kwotą podatku obliczonego przy zastosowaniu tzw. metody wyłączenia z progresją.
Jeśli więc wartość zapłaconego podatku zagranicznego przewyższa wartość podatku należnego do zapłaty w Polsce, to polski podatek nie podlega zapłacie. Jeśli jednak wartość zapłaconego podatku zagranicznego jest niższa od tego należnego w Polsce, to różnica powinna być dopłacona na rachunek polskich organów podatkowych. Jako że powyższe skutkowało mniej korzystnym traktowaniem osób uzyskujących dochody w krajach stosujących odliczenia proporcjonalne od tych, które uzyskiwały dochody w krajach stosujących wyłączenie z progresją, wprowadzona została ulga abolicyjna, której wysokość miała równoważyć ewentualną nadwyżkę podatku do zapłaty w Polsce wynikającą z metody odliczenia proporcjonalnego.
Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›
Odprowadzanie składek ZUS
Co do ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Rozporządzenie to uchyla przepisy rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 roku w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie z wyjątkiem przypadków określonych w art. 87 ust. 8 oraz w art. 90 ust. 1 rozporządzenia 883/2004. Firma irlandzka będąc płatnikiem składek z tytułu zatrudnienia pracowników w Polsce, musi przede wszystkim uzyskać identyfikator NIP. W tym celu należy zwrócić się z wnioskiem o jego nadanie do Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w Warszawie. Kopię decyzji o nadaniu NIP oraz wypełniony formularz zgłoszenia płatnika składek ZUS ZPA (dla osób prawnych; gdy pracodawca zagraniczny jest osobą fizyczną, zgłasza się na ZUS ZFA) należy złożyć w I Oddziale ZUS w Warszawie. Jeżeli podmiot zagraniczny figuruje jako płatnik podatku VAT UE, wówczas nie występuje ponownie o nadanie numeru NIP, lecz w dokumentach zgłoszeniowych podaje NIP służący do rozliczeń podatku VAT, pomijając symbol PL. Zgłoszenie płatnika składek należy przekazać do ZUS w ciągu 7 dni od daty zatrudnienia pierwszego pracownika. W następnej kolejności należy zgłosić do ubezpieczeń zatrudnione osoby na formularzu ZUS ZUA z kodem 01 10 xx. Płatnik składek ma obowiązek składać dokumenty rozliczeniowe – deklarację ZUS DRA oraz raporty ZUS RCA oraz ZUS RSA za osoby ubezpieczone, w terminie do 15. dnia następnego miesiąca. W tym terminie ma obowiązek opłacić należne składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy. Zdarza się, że firmy oferujące pracę za granicą i tam też prowadzące swoją działalność, zatrudniają w Polsce np. tylko jednego pracownika. W takiej sytuacji opłacanie składek wiązałoby się ze znacznymi kosztami – np. zlecenia dla tłumacza czy polskiego biura rachunkowego. By tego uniknąć, przedsiębiorca może zawrzeć z pracownikiem umowę, na mocy której to pracownik przejmie obowiązki pracodawcy i zgłosi się do ZUS-u jako płatnik składek.
Wykazanie legalnych źródeł dochodów z zagranicy
Co do środków na zakup mieszkania. Polska ustawa o podatku dochodowym przewiduje pewną procedurę, która może doprowadzić do opodatkowania nieujawnionych oszczędności podatnika. Otóż zgodnie z art. 25b ustawy PIT – opodatkowaniu podlegają przychody:
- nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach i
- ze źródeł nieujawnionych obejmujące przychody ze źródeł niewskazanych przez podatnika.
W przypadku udowodnienia, że podatnik posiada pieniądze ze źródeł nieujawnionych lub też takich, których nie zgłosił do opodatkowania, urząd skarbowy może do nich zastosować sankcyjną stawkę 75%. Należy jednak mieć na uwadze, że nie chodzi tu wyłącznie o środki pieniężne opodatkowane według polskich przepisów podatkowych. Podstawą jest tutaj art. 25g ustawy o PIT, gdzie wskazano, że w toku postępowania podatkowego albo w toku kontroli celno-skarbowej ciężar dowodu w zakresie wykazania przychodów (dochodów) opodatkowanych lub przychodów (dochodów) nieopodatkowanych stanowiących pokrycie wydatku spoczywa na podatniku. Zatem jeśli pracuje Pani w Irlandii legalnie – bez problemu będzie Pani w stanie wykazać pochodzenie tych środków.
Przykłady
Anna po siedmiu latach w Londynie zdecydowała się wrócić do Polski, by być bliżej rodziny. Pracowała jako analityczka finansowa dla brytyjskiej spółki i po przeprowadzce do Warszawy nadal wykonywała swoje obowiązki zdalnie. Ponieważ jej ośrodek interesów życiowych znalazł się w Polsce, musiała zarejestrować się jako polska rezydentka podatkowa i odprowadzać tu podatek od wynagrodzenia. Początkowo obawiała się, że zapłaci podwójnie – w Wielkiej Brytanii i w Polsce – ale umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania rozwiązała ten problem, a ona sama zaczęła samodzielnie wpłacać zaliczki na podatek dochodowy do polskiego urzędu skarbowego.
Marek przez kilka lat mieszkał w Irlandii, gdzie poznał swoją przyszłą żonę. Po ślubie oboje przenieśli się do Krakowa, ale zachowali swoje etaty w irlandzkich firmach. Ich wynagrodzenia były przelewane na polskie konto walutowe, a zaświadczenie A1 pozwoliło im na pozostanie w systemie ZUS i korzystanie z publicznej opieki zdrowotnej w Polsce. Kiedy zdecydowali się na zakup mieszkania, urząd skarbowy nie miał zastrzeżeń do pochodzenia środków, bo mogli wykazać, że ich oszczędności pochodziły z legalnej i opodatkowanej pracy w Irlandii.
Ewa pracowała dla niemieckiej firmy IT, ale chciała wrócić do Poznania i jednocześnie zachować swoją posadę. Po przeprowadzce okazało się, że jej pracodawca nie ma w Polsce oddziału i nie może zgłaszać jej do ZUS. W porozumieniu z pracodawcą zgłosiła się więc jako płatnik składek we własnym imieniu, co wiązało się z dodatkowymi formalnościami, ale zapewniło jej dostęp do świadczeń zdrowotnych. Dzięki doradcy podatkowemu uporządkowała też kwestię zaliczek na PIT, unikając problemów z urzędem skarbowym.
Podsumowanie
Powrót do Polski i kontynuowanie pracy zdalnej dla zagranicznego pracodawcy to coraz częstsza sytuacja, która wymaga jednak uporządkowania kwestii podatków, ubezpieczenia i legalnego wykazania oszczędności. Kluczowe znaczenie ma ustalenie rezydencji podatkowej, bo to od niej zależy, gdzie rozliczane będą dochody. Dzięki umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania nie ma ryzyka zapłaty podatku dwa razy, a zgromadzone za granicą środki można bezpiecznie wykorzystać w Polsce. Należy też pamiętać o ubezpieczeniu społecznym – coraz częściej możliwe jest pozostanie w systemie ZUS po uzyskaniu odpowiednich zaświadczeń. Dobrze przygotowane formalności pozwolą cieszyć się powrotem do kraju bez dodatkowych problemów urzędowych.
Oferta porad prawnych
Jeśli stoisz przed podobnymi dylematami podatkowymi i prawnymi związanymi z powrotem do Polski, pracą zdalną czy zakupem mieszkania z oszczędności zgromadzonych za granicą – możesz skorzystać z naszej pomocy. Oferujemy szybkie i profesjonalne porady prawne online, dzięki którym uzyskasz jasne odpowiedzi dopasowane do Twojej sytuacji. Wystarczy opisać problem, a my przygotujemy praktyczne wskazówki wraz z powołaniem na obowiązujące przepisy. Dzięki temu unikniesz niepewności i zaoszczędzisz czas na kontaktach z urzędami.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350
2. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 05 października 2017 I SA/Łd 493/17
Nota obciążeniowa
