W jaki sposób można wykorzystać kapitał zapasowy spółki z o.o.?

Czym jest kapitał zapasowy spółki?

Jak wynika z Pana opisu, w swej dotychczasowej historii spółka nie przekazywała zysku (z kilku lat), jaki wypracowywała, do podziału pomiędzy wspólników, ale na kapitał zapasowy.

Kapitał zapasowy to rezerwa finansowa tworzona przez spółkę. Spółka korzysta z niej dla celów wskazanych w samej umowie oraz stosownie do woli wspólników.

W zasadzie kapitał zapasowy wykorzystuje się na:

1. wypłatę wspólnikom w formie dywidendy,
2. pokrycie strat spółki,
3. zwrot wspólnikom dokonanych w poprzednim okresie dopłat,
4. podwyższenie kapitału zakładowego spółki,
5. sfinansowanie umorzenia udziałów (dobrowolnego lub przymusowego).

Spółka może wykorzystywać kapitał zapasowy dowolnie. Spółka może:

• tworzyć nowe firmy,
• kupować inne firmy,
• lokować ten kapitał w lokaty bankowe, instrumenty finansowe, akcje na giełdzie, fundusze inwestycyjne itp.,
• przeznaczyć go na premię dla zarządu (opodatkowaną – niestety).

Pokrycie strat spółki, jak wynika z opisu, nie wchodzi w rachubę. Spółka ma dochody i nie generuje strat.

Nie było zapewne dopłat, a więc nie ma potrzeby ich zwracania wspólnikom.

Przeznaczenie kapitału zapasowego na podwyższenie kapitału zakładowego

Przeznaczenie kapitału zapasowego na podwyższenie kapitału zakładowego związane jest z podatkiem od czynności cywilnoprawnych z tytułu zmiany umowy spółki w zakresie kapitału zakładowego. Kapitał zakładowy zostaje podwyższony o kwotę pomniejszoną o należny zryczałtowany podatek dochodowy. Jest tak, bowiem równowartość kwot przeznaczonych z kapitałów spółki na podwyższenie kapitału zakładowego stanowi dochód wspólnika z tytułu udziału w zysku osoby prawnej, a więc dochód, który podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

W następstwie podjęcia przez zgromadzenie wspólników uchwały o podziale zysku po stronie uprawnionego udziałowca powstaje roszczenie o wypłatę dywidendy. Spółka kapitałowa ma wówczas zobowiązanie wobec wspólników i staje się ich dłużnikiem do czasu dokonania wypłaty.

Dywidenda jako dochód z udziału w zyskach osób prawnych podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych u wspólników. Podatek oblicza i przekazuje do US spółka jako płatnik tego podatku z tytułu przekazanej dywidendy.

Dochód z udziału w zyskach osób prawnych

Dochodem (przychodem) z udziału w zyskach osób prawnych jest dochód (przychód) faktycznie uzyskany z tego udziału (akcji), w tym także:

1. dochód z umorzenia udziałów (akcji);
2. dochód uzyskany z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) na rzecz spółki, w celu umorzenia tych udziałów (akcji);
3. wartość majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej;
4. dochód przeznaczony na podwyższenie kapitału zakładowego, a w spółdzielniach – dochód przeznaczony na podwyższenie funduszu udziałowego oraz dochód stanowiący równowartość kwot przekazanych na ten kapitał (fundusz) z innych kapitałów (funduszy) osoby prawnej;
5. w przypadku połączenia lub podziału spółek – dopłaty w gotówce otrzymane przez udziałowców (akcjonariuszy) spółki przejmowanej, spółek łączonych lub dzielonych;
6. w przypadku podziału spółek ustalona na dzień podziału nadwyżka nominalnej wartości udziałów (akcji) przydzielonych w spółce przejmującej lub nowo zawiązanej nad kosztami nabycia lub objęcia udziałów (akcji) w spółce dzielonej, jeżeli majątek przejmowany na skutek podziału, a przy podziale przez wydzielenie także majątek pozostający w spółce, nie stanowi zorganizowanej części przedsiębiorstwa;
7. należna w zamian za zbywane udziały (akcje) zapłata w gotówce otrzymana wraz z udziałami (akcjami) spółki nabywającej.

Dywidenda nie jest optymalnym rozwiązaniem, jeżeli chodzi o podatki. Jest to tylko najszybsza i najprostsza forma zyskania pieniędzy przez wspólników.

W praktyce przyjmuje się, że każdorazowe dysponowanie środkami z kapitału zapasowego wymaga uchwały zgromadzenia wspólników.

Przeznaczenie kapitału zapasowego na wypłatę dywidenty

W piśmiennictwie wskazuje się, że „można podjąć uchwałę o przeznaczeniu kapitału zapasowego utworzonego z zysku na wypłatę dywidendy, pod warunkiem, że umowa spółki nie zawiera zapisu, że kapitał zapasowy tworzony z zysku nie może być przeznaczony na dywidendy” (dr hab. Waldemar Gos, Vademecum Doradcy Podatkowego).

„Możliwość podziału zysku za lata ubiegłe jest uzależniona od spełnienia następujących przesłanek:

1. Po pierwsze – podzielone mogą być tylko te kwoty, które są »przeznaczone do podziału«. W stosunku do spółek z o.o. ustawodawca nie reguluje szczeblowo zasad funkcjonowania kapitałów zapasowych. Kluczowe znaczenie zatem powinny mieć postanowienia umowy spółki. W zasadzie powinno jasno z nich wynikać, na co środki kumulowane w ramach kapitału zapasowego mają być przeznaczane, czyli z umowy spółki powinno wprost wynikać, że kwoty skumulowane w kapitale zakładowym, pochodzące z zysku, mogą być przeznaczone na wypłaty dywidendowe. Jeśli takiego postanowienia brak, może powstać wątpliwość, czy kwoty są »przeznaczone do podziału« (według części autorów). Natomiast jeśli wspólnicy wyrażą zgodę na takie rozwiązanie, to w zasadzie powinno być ono dopuszczalne.

2. Po drugie – wypłata skumulowanych w kapitale zakładowym zysków z lat ubiegłych możliwa jest jedynie pod warunkiem, że spółka osiągnęła zysk za ostatni rok obrotowy. Niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz kwoty przeniesione z kapitału zapasowego powiększają zysk za ostatni rok obrotowy, zatem jeśli zysk taki nie wystąpił, samoczynne uruchomienie niepodzielonych zysków z poprzednich lat w celu wypłaty wspólników dywidendy należy uznać za niezgodne z art. 192 K.s.h.

3. Po trzecie – kwoty zysku z lat ubiegłych, skumulowane w kapitale zakładowym, do podziału między wspólników wraz z zyskiem za ostatni rok obrotowy, należy pomniejszyć o niepokryte straty (oraz o udziały własne i kwoty, które zgodnie z umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zakładowe – brak jednak postanowienia w umowie spółki, które nakazywałoby przekazywanie takich kwot). Te wartości, jeśli są odliczone, mogą w istotny sposób pomniejszyć kwotę do podziału między wspólników.

4. Po czwarte – przepis art. 192 K.s.h. nie wyklucza stosowania innych zasad przy podziale zysków. W szczególności chodzi tu o instytucję dywidendy uprzywilejowanej z art. 197 K.s.h. Zgodnie z tym przepisem »jeżeli umowa spółki przyznaje prawo do dywidendy uprzywilejowanej niewypłaconej w latach poprzednich, powinna określać najwyższą liczbę lat, za które dywidenda może być wypłacona z zysku w następnych latach, okres ten nie może przekraczać 5 lat«. Przewidziano tutaj ograniczenie czasowe (w przeciwieństwie do art. 192 K.s.h.). Oczywiście wejdzie ono w grę tylko wtedy, kiedy w spółce takie dywidendy uprzywilejowane zostały umownie ustanowione” (Jakub Bonowicz, eporady24.pl).

Warto pamiętać, że zgodnie z art. 198 § 1 „wspólnik, który wbrew przepisom prawa lub postanowieniom umowy spółki otrzymał wypłatę (odbiorca), obowiązany jest do jej zwrotu”. Członkowie organów spółki ponoszą odpowiedzialność za jej zwrot spółce solidarnie z odbiorcą. „Jeśli zwrotu wypłaty nie można uzyskać od odbiorcy ani od członków organów spółki, za ubytek w majątku spółki, który jest wymagany do pełnego pokrycia kapitału zakładowego, odpowiadają wspólnicy w stosunku do swoich udziałów. Kwoty, których nie można ściągnąć od poszczególnych wspólników, rozdziela się między pozostałych wspólników w stosunku do udziałów” (art. 198 § 2 K.s.h.).

„Zobowiązani nie mogą być zwolnieni od odpowiedzialności” (art. 198 § 3 K.s.h. – przepis jest bezwzględnie obowiązujący, nie można go wyłączyć umową spółki). Roszczenia o zwrot nienależnie pobranej wypłaty przedawniają się z upływem lat trzech, licząc od dnia wypłaty, a jeśli odbiorca wiedział o bezprawności otrzymanej wypłaty – z upływem lat 10 (art. 198 § 4 K.s.h.).

Od kwoty dywidendy wypłaconej wspólnikom spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie odprowadza się składek.

Dywidenda może być wypłacona zarówno w pieniądzu, jak również w naturze (określone rzeczy, składniki majątku spółki, ruchomości).

Ostatnie rozwiązanie zależne byłoby od tego, czy umowa spółki przewiduje umorzenie udziałów. Jeżeli tak – można rozważać możliwość umorzenia udziałów. A w ramach tego takie przeprowadzenie czynności prawnych i zmian, by podatki były jak najmniejsze.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych - Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037