Opiekun prawny

Ustanowienie opiekuna osoby ubezwłasnowolnionej

Osoba ubezwłasnowolniona musi mieć opiekuna prawnego. Wynika to bezpośrednio z przepisów Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.) regulujących kwestię ubezwłasnowolnienia.

Zgodnie z art. 13 § 2 K.c. „dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską”. Jak wynika z powyższego, żadna z osób najbliższych nie staje się automatycznie opiekunem prawnym niejako z ustawy. Decyzję o ustanowieniu musi podjąć sąd.

Potwierdza to także brzmienie art. 176 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (w skrócie K.r.io.), zgodnie z którym „jeżeli wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem ubezwłasnowolnionego całkowicie powinien być ustanowiony przede wszystkim jego małżonek, a w braku tegoż – jego ojciec lub matka”.

Jeżeli nie ma wyżej wymienionych osób, opiekun powinien być ustanowiony spośród krewnych lub innych osób bliskich ubezwłasnowolnionego. Wynika to z art. 149 K.r.io., który dotyczy wprawdzie opieki nad małoletnim, jednak na mocy art. 175 K.r.io. ma zastosowanie do opiekuna osoby ubezwłasnowolnionej.

Przedstawiciela ustawowego wyznacza sąd opiekuńczy (sądem opiekuńczym jest sąd rejonowy miejsca zamieszkania osoby ubezwłasnowolnionej, wydział rodzinny) po uprawomocnieniu się postanowienia o ubezwłasnowolnieniu. Tym samym sąd okręgowy, przed którym toczyła się sprawa Pani mamy, zajmował się tylko i wyłącznie ubezwłasnowolnieniem. Po uprawomocnieniu się orzeczenia sąd okręgowy powinien był przesłać akta do sądu rejonowego w celu ustanowienia dla ubezwłasnowolnionego przedstawiciela prawnego. Tym samym dziwi mnie, że opiekun ten nie został jeszcze ustanowiony. Proszę dowiedzieć się we właściwym sądzie rodzinnym, czy nie toczy się już takie postępowanie. Jeśli nie, należy złożyć stosowny wniosek.

Uprawnienia osoby sprawującej opiekę nad osobą ubezwłasnowolnioną

Uprawnienia osoby sprawującej opiekę nad osobą ubezwłasnowolnioną regulują przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Tu także należy kierować się przepisami dotyczącymi opieki nad małoletnim.

Zgodnie z tymi przepisami opiekun obowiązany jest wykonywać swe czynności z należytą starannością, jak tego wymaga dobro pozostającego pod opieką i interes społeczny. Opiekun prawny sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem pozostającego pod opieką; podlega przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego.

Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 156 K.r.io. „opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego”.

Sądy wielokrotnie potwierdzały sytuacje, w których zgoda musi zostać przez opiekuna prawnego uzyskana. W postanowieniu z dnia 17 lutego 1981 r.  sygn. akt II CR 11/81) Sąd Najwyższy stwierdził, że „ubezwłasnowolnienie leży w interesie osoby ubezwłasnowolnionej także wtedy, gdy w jego wyniku stworzone zostaną korzystniejsze warunki do uporządkowania stosunków majątkowych tej osoby. Prawa majątkowe osoby ubezwłasnowolnionej mogą być z korzyścią dla niej reprezentowane przez opiekuna prawnego (art. 13 § 2 kc), który we wszystkich ważniejszych sprawach dotyczących osoby i majątku podopiecznego musi uzyskiwać zgodę sądu opiekuńczego (art. 156 w związku z art. 175 kro)”.

W postanowieniu z dnia 19 września 1967 r. (sygn. akt III CR 177/67) przyznał, że: „na zawarcie ugody w imieniu ubezwłasnowolnionego opiekun powinien uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego. Dokonanie czynności przewidzianych w art. 156 kro bez uzyskania uprzedniego zezwolenia sądu opiekuńczego, jako sprzeczne z przepisami bezwzględnie obowiązującymi, powoduje nieważność czynności opiekuna (art. 58 § 1 kc). Stanowisko takie wyraził Sąd Najwyższy w uchwale Całej Izby Cywilnej z dnia 24 czerwca 1961 r. 1 CO 16/61 (OSNCP 1963/9 poz. 187), która także pod rządem obecnie obowiązujących przepisów zachowała aktualność”.

Obowiązki opiekuna osoby ubezwłasnowolnionej

Niezwłocznie po objęciu opieki opiekun prawny obowiązany jest sporządzić inwentarz majątku osoby pozostającej pod opieką i przedstawić go sądowi opiekuńczemu. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio w razie późniejszego nabycia majątku przez osobę pozostającą pod opieką. Sąd opiekuńczy może zwolnić opiekuna od obowiązku sporządzenia inwentarza, jeżeli majątek jest nieznaczny. Sąd opiekuńczy może zobowiązać opiekuna do złożenia do depozytu sądowego kosztowności, papierów wartościowych i innych dokumentów należących do pozostającego pod opieką. Przedmioty te nie mogą być odebrane bez zezwolenia sądu opiekuńczego. Gotówka pozostającego pod opieką, jeżeli nie jest potrzebna do zaspokajania jego uzasadnionych potrzeb, powinna być złożona przez opiekuna w instytucji bankowej. Opiekun może podejmować ulokowaną gotówkę tylko za zezwoleniem sądu opiekuńczego.

Sąd opiekuńczy przyznaje opiekunowi za sprawowanie opieki na jego żądanie stosowne wynagrodzenie okresowe albo wynagrodzenie jednorazowe w dniu ustania opieki lub zwolnienia go od niej. Wynagrodzenia nie przyznaje się, jeżeli nakład pracy opiekuna jest nieznaczny lub gdy sprawowanie opieki jest związane z pełnieniem funkcji rodziny zastępczej albo czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Wynagrodzenie pokrywa się z dochodów lub z majątku osoby, dla której opieka została ustanowiona, a jeżeli osoba ta nie ma odpowiednich dochodów lub majątku, wynagrodzenie jest pokrywane ze środków publicznych na podstawie przepisów o pomocy społecznej.

Skreślenie osoby ubezwłasnowolnionej z listy pensjonariuszy DPS

Jak wynika z powyższego, dyrektor DPS nie stwarza Państwu problemów celowo, ale wymaga czynności prawem przewidzianych. Ponieważ wykreślenie osoby ubezwłasnowolnionej z listy pensjonariuszy DPS jest ważną sprawą dotyczącą jej osoby, na dokonanie takiej czynności niezbędna jest zgoda sądu opiekuńczego, czyli sądu rejonowego wydziału rodzinnego, który ustanowił opiekuna prawnego. Podobnie ma się sprawa z dysponowanie majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej, a zatem także na dysponowanie oszczędnościami mamy zgromadzonymi przez DPS opiekun musi uzyskać zgodę sądu opiekuńczego.

Wnioski we wszystkich sprawach o wyrażenie zgody podlegają opłacie w kwocie 40 zł.