Artystyczna i literacka działalność twórcza

Status osoby bezrobotnej

Zacznijmy od tej trzeciej wątpliwości, tj. od Pani statusu jako osoby bezrobotnej. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 kwietnia

2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy – za osobę bezrobotną uznaje się osobę niezatrudnioną i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej, albo jeżeli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy, nieuczącą się w szkole, z wyjątkiem uczącej się w szkole dla dorosłych lub przystępującej do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szkoły lub w szkole wyższej, gdzie studiuje w formie studiów niestacjonarnych, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukującą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, jeżeli:

1. ukończyła 18 lat,
2. nie ukończyła 60 lat – kobieta lub 65 lat – mężczyzna,
3. nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej, renty rodzinnej w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę albo po ustaniu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności, niepobiera nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego,
4. nie jest właścicielem lub posiadaczem samoistnym lub zależnym nieruchomości rolnej, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.), o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe lub nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe,
5. nie uzyskuje przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym z działów specjalnych produkcji rolnej, chyba że dochód z działów specjalnych produkcji rolnej, obliczony dla ustalenia podatku dochodowego od osób fizycznych, nie przekracza wysokości przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 2 ha przeliczeniowych ustalonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o podatku rolnym, lub nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w takim gospodarstwie,
6. nie posiada wpisu do ewidencji działalności gospodarczej albo nie podlega, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników,
7. nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie odbywa kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem kary pozbawienia wolności odbywanej poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego,
8. nie uzyskuje miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów uzyskanych z tytułu odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych,
9. nie pobiera na podstawie przepisów o pomocy społecznej zasiłku stałego,
10. nie pobiera na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych świadczenia pielęgnacyjnego lub dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania,
11. nie pobiera po ustaniu zatrudnienia świadczenia szkoleniowego.

Aktywność zarobkowa

Zatem najistotniejszym jest, aby wykazywana przez Panią aktywność nie miała zarobkowego charakteru i aby nie uzyskiwała Pani przychodów przekraczających połowę najniższego wynagrodzenia (które obecnie wynosi 1276 zł). Ciężko mi określić, czy wykonywana przez Panią obecnie działalność, tj. sprzedaż fotografii oraz książek, ma charakter zarobkowy, ale wydaje się, że tak właśnie jest, tym bardziej że – jak sama Pani pisze – od czasu do czasu udaje się Pani sprzedać fotografie (a zatem chęć i zamiar ich sprzedaży cały czas Pani wykazuje), a obecnie na własny koszt wydaje Pani książkę, aby przyśpieszyć proces wydawniczy, a jest to potencjalna możliwość uzyskiwania dochodów. W praktyce jednak są to sytuacje, w których ciężko udowodnić, iż ktoś wykazuje aktywność zarobkową.

Przyjmując jednak, iż Pani aktywność nie ma charakteru zarobkowego (a np. hobbystyczny), to jednak uzyskując dochody z praw autorskich przy sprzedaży książki, uzyska Pani kwotę przekraczającą połowę najniższego wynagrodzenia i wówczas straci Pani prawo do statusu osoby bezrobotnej.

Działalność wykonywana osobiście

Niemniej jednak nie będzie musiała Pani rejestrować działalności gospodarczej, bowiem może Pani osiągać przychody w ramach tzw. działalności wykonywanej osobiście, określonej w art. 13 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wśród której wymienia się m.in. przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych.

Działalność jest wykonywana osobiście, jeśli osoba ją wykonująca nie zatrudnia innych osób na podstawie umów o pracę lub umów-zlecenia i umów o dzieło, chyba że osoby te na podstawie powyższych tytułów wykonują wyłącznie pracę o charakterze pomocniczym, niezwiązaną bezpośrednio z działalnością prowadzoną przez podatnika.

Zastosowanie 20% koszty uzyskania przychodów

W przypadku tego rodzaju przychodów zastosowanie mają 20% koszty uzyskania przychodów. Podstawą ich naliczania są uzyskane przychody pomniejszone o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, których podstawą wymiaru był przychód osiągnięty ze wskazanych tytułów, a zatem kosztami uzyskania przychodów będzie:

[(przychód – potrącone składki) x 20%].

Przychodem będą oczywiście tylko i wyłącznie przychody z tego źródła – w Pani przypadku przychody ze zbycia fotografii.

W przypadku natomiast zbycia autorskich praw majątkowych (do dzieła książkowego), czyli praw do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz praw do wynagradzania za korzystanie z utworu, mogą znaleźć zastosowanie 50% koszty uzyskania przychodu, obliczone analogicznie jak w wyżej zaprezentowanym wzorze.

Autorskie prawa majątkowe

Aby jednak twórcy przysługiwały autorskie prawa majątkowe, napisana książka musiałaby stanowić utwór w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, czyli przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. W szczególności chodzi tu o utwory: literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne, fotograficzne, architektoniczne itd. Teoretycznie więc, jeżeli również Pani fotografie mogą być uznane za utwór, wówczas ich sprzedaż mogłaby korzystać z 50% kosztów uzyskania przychodów.

Orzecznictwo podaje wiele definicji utworu podlegającego ochronie prawnej, np. ochronie podlega każde dzieło, w którym przejawia się twórcza praca autora, a więc gdy dzięki pomysłowości i indywidualnemu ujęciu dzieło uzyskało oryginalną postać. Zgodnie z orzecznictwem SN dla zakwalifikowania dzieła jako utworu podlegającego ochronie nie mają znaczenia m.in. postać, jakość i rozmiary utworu, jak również stopień wysiłku pracy umysłowej ani znaczna jej doniosłość.

Generalnie ustawodawstwo nie określa osób, które decydują o tym, jakie dzieło może zostać uznane za utwór w rozumieniu prawa autorskiego. Każdy przypadek należy traktować odrębnie i pod kątem tych wszystkich cech danego dzieła należy analizować jego charakter, to jest czy można je uznać za utwór. Jeżeli uzna Pani, iż wkład i rodzaj pracy pozwala książkę czy fotografię zakwalifikować jako utwór, wówczas rozlicza Pani swoje dochody jako przychody z praw autorskich (jest to kwestia ocenna).

Jeżeli zaś chodzi o uznanie Pani za twórcę w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, to należy zauważyć, iż za twórcę uważa się osobę, która tworzy dzieła w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plastycznych, muzyki, fotografiki, twórczości audiowizualnej, choreografii i lutnictwa artystycznego oraz sztuki ludowej, będące przedmiotem prawa autorskiego. Zatem twórcą jest tylko osoba, która tworzy utwory w rozumieniu prawa autorskiego.

Zatem co do zasady, na gruncie tej ustawy bez znaczenie będzie, czy założy Pani działalność gospodarczą, czy też zbywać będzie Pani autorskie prawa majątkowe. Twórcy uznawani są bowiem jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą.

Uznanie działalności za twórczą lub artystyczną i ustalenie daty jej rozpoczęcia

Co się tyczy samej działalności twórczej uściślę może, że uznanie działalności za twórczą lub artystyczną i ustalenie daty jej rozpoczęcia następuje w formie decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, działającej przy ministrze właściwym do spraw kultury. Komisja wydaje decyzje na podstawie dokumentów potwierdzających czas trwania i charakter działalności twórczej bądź artystycznej, wykonywanej na podstawie umowy o pracę, umowy o dzieło, umowy-zlecenia, a także katalogów z wystaw, recenzji, przyznanych nagród i wyróżnień oraz:

1. dyplomu ukończenia szkoły artystycznej odpowiedniego typu lub szkoły wyższej na kierunku odpowiednim do wykonywanej działalności twórczej lub artystycznej albo
2. wydanego przez właściwe stowarzyszenie zrzeszające twórców lub artystów zaświadczenia o nabyciu w drodze praktyki umiejętności zawodowych.

Na podstawie powyższego przepisu, moim zdaniem, dyplom ukończenia szkoły artystycznej, czy też zaświadczenie wydane przez stowarzyszenie nie jest dokumentem niezbędnym do uznania osoby za twórcę lub artystę, ale z pewnością znacznie ułatwia uzyskanie takiego statusu.

Komisja podejmuje działanie na wniosek osoby zainteresowanej. Posiedzenia Komisji zwołuje przewodniczący w miarę potrzeby. Decyzje Komisji zapadają większością głosów członków Komisji. W razie równości głosów decyduje głos przewodniczącego posiedzenia. Od decyzji Komisji osobie zainteresowanej przysługuje odwołanie do Ministra Kultury i Sztuki w terminie 2 miesięcy od daty doręczenia decyzji (powyższe reguluje pochodzą z rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki z dnia 9 marca 1999 r. w sprawie powołania Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców oraz szczegółowego określenia jej zadań, składu i trybu działania).

W przypadku sprzedaży fotografii i książek w ramach działalności wykonywanej osobiście lub w przypadku zbycia praw autorskich, zgodnie z art. 41 ustawy o PIT, podmioty, które dokonują świadczeń (wypłat) z tytułu powyższych działalności osobom podlegającym opodatkowaniu w Polsce od całości swoich dochodów, są obowiązane jako płatnicy pobierać zaliczki na podatek dochodowy, stosując do dokonywanego świadczenia, pomniejszonego o miesięczne koszty uzyskania przychodów oraz o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki ubezpieczeniowe, najniższą stawkę podatkową określoną w skali, o której mowa w art. 27 ust. 1 (czyli 18%). Przychody z praw autorskich oraz działalności wykonywanej osobiście rozliczane są natomiast w zeznaniu rocznym (składanym w terminie do końca kwietnia), na podstawie uzyskanych w terminie do końca lutego roku następnego informacji wystawionych przez płatników.

Jeśliby się Pani zdecydowała na zarejestrowanie działalności gospodarczej, wówczas może Pani wybrać:

Opodatkowanie na zasadach ogólnych

U podatników osiągających dochody z działalności gospodarczej i prowadzących księgi przychodów i rozchodów dochodem z działalności jest różnica pomiędzy przychodem z działalności a kosztami uzyskania powiększona o różnicę pomiędzy wartością remanentu końcowego i początkowego towarów handlowych (...), jeżeli wartość remanentu końcowego jest wyższa niż wartość remanentu początkowego, lub pomniejszona o różnicę pomiędzy wartością remanentu początkowego i końcowego, jeżeli wartość remanentu początkowego jest wyższa.
Zakładając że będzie Pani sprzedawała książki oraz fotografie – przychodem byłaby wartość sprzedanych książek i fotografii, zaś kosztem uzyskania przychodów wydatki poniesione w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów za wyjątkiem wydatków, które z mocy prawa nie mogą być kosztami uzyskania przychodów dla celów podatkowych. Kosztami będą nie tylko te wydatki przez Panią wymienione, ale i inne, które zostały poniesione dla celów prowadzonej działalności. Katalog wydatków, które nie stanowią kosztów uzyskania, znajduje się w art. 23 ustawy o PIT.
Wpłacać będzie Pani musiała miesięczne zaliczki na podatek dochodowy do 20. dnia miesiąca następującego po danym miesiącu w wysokości 18% uzyskanego dochodu. Nie ma obowiązku składać żadnych deklaracji miesięcznych.
W terminie do 30 kwietnia następnego roku podatkowego rozliczy Pani dochód z działalności gospodarczej w zeznaniu rocznym.
Będzie Pani zobowiązana do prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Sposób jej prowadzenia jest przedstawiony w rozporządzeniu ministra finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (radziłbym się z nią zapoznać, ponieważ generalnie wszystkie postanowienia tego rozporządzenia są istotne).

Opodatkowanie podatkiem liniowym

Opodatkowany jest dochód jako nadwyżka przychodów nad kosztami jego uzyskania osiągnięty w roku podatkowym. Istnieje obowiązek wpłacania zaliczek na podatek w wysokości różnicy między podatkiem należnym od dochodu osiągniętego od początku roku, a sumą należnych zaliczek za poprzednie miesiące. Przy rozliczaniu rocznym do końca kwietnia roku następnego nie będzie Pani miała jednak możliwości uwzględnienia kilku odliczeń od dochodu.
Również zobowiązana będzie Pani do prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

 Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

Ten wybór opodatkowania byłby dla Pani być może mniej korzystny, ponieważ podstawą opodatkowania jest przychód bez pomniejszania o koszty jego uzyskania (nie mogłaby Pani odliczać wszelkich wydatków ponoszonych w ramach działalności), aczkolwiek zastosowanie miałaby zapewne stawka 8,5% przewidziana dla działalności usługowej.

Generalnie wydaje mi się, iż najbardziej korzystną metodą opodatkowania w Pani przypadku będą zasady ogólne, ponieważ będzie Pani mogła wliczać w koszty wszelkie wydatki poniesione w ramach działalności, oczywiście poza wydatkami określonymi w art. 23 ustawy o PIT (jest to obszerny katalog wydatków). Do kosztów wliczy Pani zatem wydatki związane z nabyciem materiałów służących do robienia fotografii i napisania książki, część wydatków związanych z podróżami itp.

Natomiast co do dokumentu uprawniającego do świadczeń z NFZ to jest nim, co do zasady, każdy dokument, który potwierdza uprawnienia do świadczeń zdrowotnych, w szczególności dokument potwierdzający opłacenie składek na ubezpieczenie zdrowotne. W przypadku osób samodzielnie wpłacających składki nie określono sformalizowanego wzoru.

Płatnik pobiera osobiście podatek od zbytych, majątkowych praw autorskich oraz z tytułu działalności wykonywanej tylko wówczas, gdy jest on płatnikiem, o jakim mowa w art. 41 ustawy o PIT, czyli jest osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, osobą prawną i jej jednostką organizacyjną oraz jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej.

Jeśli zawierać będzie Pani transakcję z płatnikami, wówczas nic Pani nie musi przedstawiać tym podmiotom, ponieważ podmioty te, jako płatnicy, sami są zobowiązani do rozliczenia podatku na podstawie zawartych umów (oczywiście muszą posiadać niezbędne i podstawowe informacje na Pani temat, czyli imię i nazwisko, NIP, PESEL itp.). Umowami tymi będą umowy sprzedaży lub umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych (w przypadku gdy zbywać będzie Pani utwory).

Jako osoba prowadząca działalność wykonywaną osobiście nigdzie się Pani nie rejestruje, tylko świadczy Pani określone usługi lub dokonuje Pani określonych czynności. Nie jest to bowiem działalność gospodarcza, znacznie bardziej obłożona obowiązkami informacyjno-ewidencyjnymi.

Natomiast jeżeli będzie Pani uzyskiwała wynagrodzenia z tytułu działalności wykonywanej osobiście bez pośrednictwa płatników (np. w przypadku sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej), wówczas zgodnie z art. 44 ust. 1a pkt 3 ustawy o PIT, będzie Pani zobowiązana sama wpłacać w ciągu roku podatkowego zaliczki na podatek dochodowy. Zaliczki są wpłacane wówczas w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dochód był uzyskany, a za grudzień – w terminie złożenia zeznania podatkowego, stosując do uzyskanego dochodu najniższą stawkę podatkową określoną w skali. Za dochód uważa się uzyskane w ciągu miesiąca przychody po odliczeniu miesięcznych kosztów uzyskania zapłaconych w danym miesiącu składek na ubezpieczenie społeczne. Tak obliczoną zaliczkę zmniejsza się o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, zapłaconej w danym miesiącu ze środków podatnika. Dochody (zapłacone zaliczki) oczywiście rozlicza się w zeznaniu podatkowym składanym w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.

Zatem w tej sytuacji na podstawie zawartych umów sprzedaży, zbycia autorskich praw majątkowych, sama jest Pani zobowiązana do rozliczenia zaliczek na podatek oraz składek ZUS. Z tym że obowiązek odprowadzania składek ZUS pojawi się tylko wówczas, gdy będzie Pani uznana za twórcę lub artystę. W przypadku normalnych umów sprzedaży fotografii oraz książek niebędących utworami – obowiązek potrącania składek ZUS nie wystąpi.

Składki do ZUS i składki na ubezpieczenie zdrowotne

Kończąc, uporządkujmy jeszcze sprawę składek ZUS-owskich i składek na ubezpieczenie zdrowotne.

I. Jeśli zarejestruje Pani działalność gospodarczą, wówczas niezależnie od uzyskiwanych dochodów będzie Pani zobowiązana do ponoszenia comiesięcznych składek ZUS i składki zdrowotnej. O tym, czy będzie Pani uprawniona do niższych składek ZUS w ciągu 2 lat, decydują zapisy art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (obecnie minimalne wynagrodzenie wynosi 1276 zł). Przepis ten nie ma zastosowania wobec osób, które:

1. prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;
2. wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Preferencyjna stawka ZUS

Przy zachowaniu tych warunków, niezależnie czy będzie Pani twórcą czy artystą, będzie Pani mogła korzystać przez 24 miesiące z niższych stawek ZUS-owskich oraz składek na ubezpieczenie zdrowotne jako przedsiębiorca.

II. Identyczne zasady będą obowiązywały, jeżeli wprawdzie nie zarejestruje Pani działalności gospodarczej, ale będzie Pani artystą lub twórcą, a zatem osobą, która na gruncie ustawy jest traktowana jako osoba prowadząca działalność gospodarczą.

III. Jeżeli natomiast nie zarejestruje Pani działalności gospodarczej ani nie zostanie Pani uznana za artystę lub twórcę, wówczas rozliczenie składek ZUS i składek na ubezpieczenie zdrowotne będzie uzależnione od tego, czy będzie Pani zbywała fotografie i książki na rzecz płatników zobowiązanych do rozliczenia składek (np. wydawnictwo, czy też osoba prawna lub osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą), czy też jako osoba zobowiązana do samodzielnego obliczenia składek ZUS (w przypadku sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej). W pierwszym przypadku płatnik potrąci z wynagrodzenia zarówno podatek dochodowy jak i składki ZUS oraz składkę na ubezpieczenie zdrowotne i zobowiązany będzie do wystawienia dokumentu potwierdzającego opłacenie składek (ZUS RMUA). Na podstawie tego dokumentu będzie Pani uprawniona do korzystania ze świadczeń NFZ (w miesiącu następnym po miesiącu wpłacenia składek).

W przypadku natomiast gdy Pani sama będzie zobowiązana do rozliczenia składek na ubezpieczenie społeczne oraz zdrowotne, wówczas będzie Pani zobowiązana do zarejestrowania się jako płatnik w ZUS (ZUS ZFA) i do odprowadzenia składek indywidualnie. Dokumentem uprawniającym do korzystania ze świadczeń NFZ będą dowody opłat składek, ponieważ deklaracji ZUS RMUA nie będzie Pani wypełniała.

IV. Natomiast jeżeli nie będzie Pani posiadała tytułu do ubezpieczeń zdrowotnych, wówczas może Pani zawrzeć indywidualną umowę z oddziałem NFZ. Wówczas osoba podlegająca ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu wyżej wymienionej umowy posiada pełne prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ma obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny niepodlegających ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu. Należy jednak pamiętać, że okres choroby nie zwalnia osoby ubezpieczonej z tytułu umowy dobrowolnej z opłacania składek oraz nie daje prawa do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby. Umowa zawierana jest na czas nieokreślony i obowiązuje do czasu jej wypowiedzenia przez ubezpieczonego. Tutaj dokumentami uprawniającymi do korzystania ze świadczeń NFZ będzie właśnie umowa oraz stosowne dowody opłat comiesięcznych składek zdrowotnych.