Obowiązek sporządzenia spisu z natury
Faktycznie ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym nakłada na podatników obowiązek sporządzenia spisu z natury. Jak stanowi art. 20 ustawy, podatnicy są obowiązani sporządzić spis z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadków, zwany dalej „spisem z natury”, na dzień zaprowadzenia ewidencji oraz na koniec każdego roku podatkowego.
Dodatkowo należy wskazać, że zgodnie z art. 15 ustawy podatnicy są także zobowiązani posiadać i przechowywać dowody zakupu towarów.
Obowiązek sporządzenia spisu z natury ma istotne znaczenie w kontekście weryfikowania rzetelności prowadzonej przez podatnika ewidencji przychodów. Porównanie bowiem danych wynikających z przechowywanych dowodów zakupu z ewidencją przychodów oraz wartością spisu (bieżącego oraz z lat poprzednich) pozwala na ocenę, czy prowadzona przez podatnika ewidencja przychodów jest rzetelna.
Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›
Co powinien zawierać spis z natury?
Spis z natury powinien zawierać co najmniej następujące dane: nazwisko i imię właściciela zakładu (nazwę firmy), datę sporządzenia spisu, numer kolejny pozycji arkusza spisu z natury, szczegółowe określenie towaru i innych składników wymienionych w ust. 1, jednostkę miary, ilość stwierdzoną w czasie spisu, cenę w złotych i groszach za jednostkę miary, wartość wynikającą z przemnożenia ilości towaru przez jego cenę jednostkową, łączną wartość spisu z natury oraz klauzulę „Spis zakończono na pozycji…”, podpisy osób sporządzających spis oraz podpis właściciela zakładu (wspólników). Po sporządzeniu spisu jego wartość powinna być wpisana do ewidencji przychodów.
Brak dokumentów zakupowych przy inwentaryzacji
Ponadto ustawa wskazuje, że wyceny towarów i materiałów ujętych w spisie natury dokonuje się według cen zakupu. W Pana przypadku brak dowodów zakupu, w związku z czym nie można ustalić ceny. Jak jest wskazuje art. 20 ust. 3 ustawy, podatnik wycenia towary i inne składniki majątku objęte spisem z natury według cen zakupu albo według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, jeżeli są one niższe od cen zakupu, a także gdy nie jest możliwe ustalenie ceny zakupu.
W konsekwencji do wyceny należy stosować wartości rynkowe. Przepisy ustawy nie definiują pojęcia ceny rynkowej. Przyjmuje się jednak, że cena rynkowa to cena stosowana w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia (por. pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego w Rawiczu z dnia 18 stycznia 2007 r., PD/415-5/07).
Z uwagi na fakt, że w zakresie podatku ryczałtowego opodatkowaniu podlega wyłącznie przychód, koszty zakupu towarów i materiałów nie wpływają na rozliczenie podatku. Spisu z natury nie wykazuje się w zeznaniu rocznym PIT-28. Jak już zostało wskazane, ideą sporządzenia takiego spisu (jak i obowiązku przechowywania dowodów zakupu) jest określenie, czy ewidencja przychodu jest prowadzona w sposób prawidłowy.
Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›
Jakie konsekwencje wywołuje brak spisu z natury?
Można tu wymienić dwa aspekty.
Po pierwsze w razie ewentualnej kontroli z US urzędnicy mogą stwierdzić, że ewidencja przychodu była prowadzona błędnie, przez co i wysokość przychodu (oraz podatku) została określona niewłaściwie. W takim przypadku organ może określić wysokość przychodu w drodze oszacowania. Stanowi o tym art. 17 ustawy, gdzie czytamy, że w przypadku nieprowadzenia ewidencji lub prowadzenia jej niezgodnie z warunkami wymaganymi do uznania jej za dowód w postępowaniu podatkowym organ podatkowy określi wartość niezewidencjonowanego przychodu, w tym również w formie oszacowania, i określi od tej kwoty ryczałt.
Po drugie, zgodnie z art. 61 Kodeksu karnego skarbowego kto nierzetelnie lub wadliwie prowadzi księgi, podlega karze grzywny. Oznacza to, że dodatkowo może Pan ponieść odpowiedzialność karnoskarbową. Warto zaznaczyć, że wykroczenia skarbowe przedawniają się po roku od dnia ich popełnienia.
Na koniec pojawia się pytanie, co robić? Spis z natury powinien być przechowywany razem z ewidencją przychodu. Żaden przepis nie wymaga, aby spis taki przesyłać do urzędu skarbowego. Zgłoszenie zawiadomienia do urzędu skarbowego, że nie prowadził Pan takiego spisu, może narazić Pana na kontrolę podatkową. Jedynym wyjściem w takiej sytuacji jest przyjęcie wartości rynkowej, ponieważ dowodów zakupów brak. Podejrzewam, że nie będzie problemu z udowodnieniem, jaka była wartość rynkowa zakupów w razie ewentualnej kontroli podatkowej (np. poprzez porównanie cen internetowych towarów podobnych).
Przykłady
Kontrola skarbowa i oszacowanie przychodu
Pani Barbara od kilku lat prowadzi niewielki sklep papierniczy. Przez pierwsze dwa lata działalności nie sporządzała spisu z natury, ponieważ nie była świadoma obowiązku. Gdy po trzech latach przyszła do niej kontrola skarbowa, urzędnicy zauważyli brak dokumentacji spisów. Ponieważ nie dało się zweryfikować rzeczywistego stanu towaru na początek i koniec roku, urząd uznał, że prowadzona ewidencja przychodów była nierzetelna. W rezultacie organ oszacował jej przychód na podstawie porównywalnych sklepów w okolicy, doliczając dodatkowy przychód i zaległy podatek wraz z odsetkami.
Problemy przy sprzedaży firmy
Pan Tomasz prowadził sklep z odzieżą przez 10 lat i postanowił sprzedać firmę. Potencjalny nabywca zażądał wglądu w dokumentację finansową, w tym spisy z natury z ostatnich lat. Tomasz sporządzał spis jedynie na koniec ostatniego roku, a wcześniejszych brakowało. Brak wiarygodnych danych o stanie magazynowym uniemożliwił dokładną wycenę towaru i nabywca wycofał się z transakcji. Tomasz zmuszony był sprzedawać towar osobno, po znacznie niższej cenie.
Odpowiedzialność karna skarbowa
Pani Joanna, właścicielka niewielkiego sklepu z upominkami, została zgłoszona do urzędu skarbowego przez byłego pracownika. Urząd wszczął postępowanie wyjaśniające i stwierdził brak obowiązkowych spisów z natury za dwa poprzednie lata oraz nieprzechowywanie dowodów zakupu towarów. Mimo że Joanna prowadziła ewidencję przychodów, uznano ją za nierzetelną. Nałożono na nią grzywnę w ramach odpowiedzialności karnej skarbowej za wadliwe prowadzenie ksiąg, a dodatkowo nakazano uzupełnienie brakującej dokumentacji w oparciu o szacunki rynkowe.
Podsumowanie
Brak inwentaryzacji w działalności gospodarczej może prowadzić do poważnych konsekwencji – zarówno podatkowych, jak i karnych. Spis z natury nie jest jedynie formalnością, ale narzędziem weryfikującym rzetelność prowadzonej ewidencji przychodów. Jego brak utrudnia ocenę stanu majątku firmy, może skutkować szacowaniem przychodu przez urząd skarbowy, nałożeniem grzywny czy utratą wiarygodności w kontaktach z kontrahentami lub inwestorami. Prawidłowe i systematyczne prowadzenie dokumentacji to nie tylko obowiązek, ale i forma zabezpieczenia interesów przedsiębiorcy.
Oferta porad prawnych
Potrzebujesz pomocy w sprawach podatkowych, prowadzeniu ewidencji lub obowiązkach związanych z działalnością gospodarczą? Skorzystaj z naszej oferty porad prawnych online – szybko, bez wychodzenia z domu, z gwarancją rzetelnej i indywidualnej analizy Twojej sytuacji. Doświadczeni prawnicy odpowiedzą na Twoje pytania i pomogą Ci uniknąć kosztownych błędów.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy - Dz.U. 1999 nr 83 poz. 930
Działalność gospodarcza na urlopie wychowawczym
