Czy poradnia może zmniejszyć liczbę pacjentów lekarzowi w okresie wypowiedzenia?

Umowa o świadczenie usług

Podstawą do udzielenia odpowiedzi jest ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (K.c.). Przedmiotowa umowa, którą Pan zawarł, to typowa umowa o świadczenie usług. Zgodnie z art. 750 K.c.: Do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. Przepis art. 750 znajduje zastosowanie do umów zobowiązujących jedną ze stron do świadczenia usług polegających na wykonaniu dla innej osoby czynności faktycznych bądź czynności faktycznych i prawnych, które z uwagi na specyficzne i wyróżniające je cechy nie mogą zostać zakwalifikowane do umów uregulowanych innymi przepisami, czyli nie stanowią odrębnego typu umowy, np. rachunku bankowego, przechowania. Omawianym przepisem nie są objęte umowy zobowiązujące do dokonania czynności prawnych. Należy stosować do nich przepisy o umowie zlecenia bądź przepisy konkretnych umów, np. umowy agencji, komisu, spedycji.

Katalog umów nienazwanych o świadczenie usług jest otwarty i bardzo zróżnicowany, co jest nie tylko korzystne dla stron, lecz także praktyczne, ponieważ mogą one, korzystając z zasady swobody umów, ukształtować wzajemne prawa i obowiązki tak, by w sposób jak najbardziej efektywny osiągnąć zamierzony cel związany z rodzajem prowadzonej przez nie działalności. Zakresem zastosowania przepisu art. 750 objęte są umowy, w których świadczenia nie prowadzą do żadnego efektu końcowego, lecz ich istota polega na wykonywaniu wielu czynności nieoznaczonych w sposób ściśle określony w treści umowy. Komentowana regulacja znajdzie także zastosowanie, „jak wskazuje P. Machnikowski, do umów zobowiązujących do dokonania czynności konkretnego rezultatu, w efekcie których nie powstaje materialna postać czy brakuje jakiegokolwiek nośnika, czyli rezultat nie ma samoistnego i trwałego bytu, np. wygłoszenie wykładu, odegranie sztuki, zagranie koncertu”. W orzecznictwie przyjmuje się, że art. 750 K.c. znajdzie zastosowanie, jeśli praca zleceniobiorcy polega na wykonywaniu powtarzalnych, podobnych i takich samych, z reguły prostych czynności. Cechą istotną takiej umowy jest wówczas samo wykonywanie czynności, a wynikiem takiej pracy może być rezultat, który nie jest dziełem. Przedmiotem nienazwanych umów o świadczenie usług może być usługa jednorazowa, większa liczba usług oraz świadczenie nieokreślonej ilości usług. Są to umowy konsensualne. Mogą mieć charakter odpłatny bądź nieodpłatny oraz być zawarte na czas oznaczony bądź nieoznaczony.

Analiza umowy z przychodnią

Umowa, którą Pan zawarł, określa prawa i obowiązki stron. Zgodnie z § X umowy jest Pan zobowiązany do wykonania usług zgodnie z ustalonym harmonogramem. Natomiast w żadnym miejscu umowy nie zawarto obowiązku po stronie dającego zlecenie (przychodni), aby zapewnić Panu ustaloną, konkretną liczbę pacjentów. Dodatkowo kwestie związane z rozwiązaniem umowy określone są w § Y. Również i tutaj nie ma żadnego zapisu (poza prawem do złożenia wypowiedzenia), aby mógł Pan rozwiązać umowę w trybie natychmiastowym. Wobec powyższego należy prześledzić obowiązujące w tym zakresie przepisy ustawy.

Wypowiedzenie umowy zlecenia

Zgodnie z art. 746 § 2 K.c.: Przyjmujący zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Jednakże gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę. Dla umowy zlecenia przewidziany został szczególny mechanizm wygaśnięcia zobowiązania w drodze wypowiedzenia, co związane jest z jej czasowym charakterem. Wypowiedzenie umowy znajduje zastosowanie w przypadku umów, których realizacja jest odpowiednio rozciągnięta w czasie, a więc zarówno umów zawartych na czas oznaczony, jak i umów zlecenia zawieranych na czas nieoznaczony. Uprawnienie do wypowiedzenia zlecenia w każdym czasie przysługuje zarówno zleceniodawcy, jak i zleceniobiorcy, i jest realizowane przez jednostronne oświadczenie woli złożone drugiej stronie z zachowaniem zasad określonych w art. 61 K.c. Przy czym ustawodawca nie przewidział formy zastrzeżonej pod rygorem nieważności ani wymogu wskazywania w szczególnej formie powodów uzasadniających wypowiedzenie zlecenia. W obu wypadkach skutkiem jest wygaśnięcie umowy, ale ponadto strony są zobowiązane do wzajemnych rozliczeń.

Przedterminowe rozwiązanie umowy, odszkodowanie

Stosunek prawny zlecenia opiera się na szczególnej relacji zaufania stron, dlatego ustawodawca równoważy sytuację stron w taki sposób, że uprawnienie do zakończenia umowy z woli dającego zlecenie „w każdym czasie”, wiąże się z uprawnieniem drugiej strony umowy do uzyskania odszkodowania wówczas, gdy brak było ważnej przyczyny do przedterminowego rozwiązania umowy. Ocena, czy istnieją ważne powody, należy każdorazowo do sądu i musi być dokonana z uwzględnieniem okoliczności faktycznych sprawy oraz charakteru stosunku prawnego łączącego strony. Ochrona interesu zleceniobiorcy przez naprawienie szkody traci jednak na znaczeniu w przypadku zastrzeżenia przez strony umownego okresu wypowiedzenia umowy, a zatem przyjęcia przez strony, że ustanie umowy po upływie tego umówionego okresu nie naruszy ich interesu i nie spowoduje uszczerbku wymagającego kompensaty. Przyjmującemu zlecenie, na podstawie art. 746 § 1 należy się także wynagrodzenie obejmujące czynności, które zostały zakończone („definitywnie”) do chwili wygaśnięcia stosunku prawnego. Jeżeli strony zastrzegły termin wypowiedzenia, wynagrodzenie należy się za czynności dokonane między złożeniem oświadczenia o wypowiedzeniu i upływem terminu. Czynności późniejsze nie mieszczą się w ramach podstawy wypłaty wynagrodzenia.

Wypowiedzenie zlecenia z ważnego powodu

Wypowiedzenie zlecenia z „ważnego powodu” (np. choroby strony wypowiadającej, zmiany sytuacji życiowej, zmiany miejsca zamieszkania, nieotrzymania zaliczki, okoliczności uzasadniających utratę zaufania) nie powoduje odpowiedzialności za zaistniałą wskutek wygaśnięcia zlecenia szkodę. Odpowiedzialność odszkodowawcza może natomiast zaistnieć w razie wypowiedzenia zlecenia w nieodpowiednim momencie. W art. 746 jako regułę wyrażono swobodę stron w jednostronnym spowodowaniu zakończenia stosunku zlecenia bez względu na motywy, jakimi kierował się wypowiadający, a także swobodę zrzeczenia się przez strony możliwości rozwiązania stosunku zlecenia, a zabroniono jedynie zrzeczenia się z góry możliwości wypowiedzenia z ważnych powodów. Regulacja z art. 746 § 3 ma charakter bezwzględnie obowiązujący, dlatego zrzeczenie się takiego uprawnienia byłoby nieważne. Dopuszczalne jest natomiast wprowadzenie do umowy dodatkowych warunków wypowiedzenia, nawet z ważnych powodów, np. terminu, które jednocześnie nie wyeliminują ani nie uszczuplą zakresu ważnych powodów. W ramach swobody umów strony mogą ponadto uzgodnić, że wypowiedzenie umowy zlecenia, bez względu na przyczynę, nastąpi z zachowaniem wskazanego w umowie okresu wypowiedzenia.

W związku z tym, że w umowie nie ma żadnego zobowiązania po stronie placówki medycznej do zapewnienia Panu odpowiedniej liczby pacjentów, niestety, biorąc pod uwagę podpisaną umowę, nie widzę możliwości złożenia przez Pana oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Natomiast to, co powinien Pan zrobić, to wystąpić do poradni, aby skrócić Panu okres wypowiedzenia z uwagi na małą liczbę pacjentów, która jest do Pana przypisana w okresie wypowiedzenia. Takie rozwiązanie będzie na pewno lepsze niż składanie oświadczeń, które mogłyby narazić Pana na odszkodowanie na rzecz podmiotu medycznego.

Natomiast marginalnie wskazać należy, że podpisana umowa nie była dla Pana korzystna. Dlatego też na przyszłość przed podpisaniem jakiegokolwiek zobowiązania konieczne jest dokładne zapoznanie się z umową oraz zawnioskowanie odpowiednich poprawek, np. w tym wypadku bez zakazu konkurencji, zapewnienie określonej liczby pacjentów. 

Źródła:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93