Nieposzlakowana opinia członka korpusu służby cywilnej

Godne zachowanie członka korpusu służby cywilnej

Zagadnienie, jakie Pan poruszył, wprost dotyczy wykładni art. 71 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 76 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej.

„Art. 71 [Rozwiązanie stosunku pracy]

1. Rozwiązanie stosunku pracy z urzędnikiem służby cywilnej następuje, z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, w razie:
(…)
3) utraty nieposzlakowanej opinii; (…).”

Art. 76 [Obowiązki członka korpusu służby cywilnej]

1. Członek korpusu służby cywilnej jest obowiązany w szczególności:

(…)

7) godnie zachowywać się w służbie oraz poza nią.”

Posiadanie nieposzlakowanej opinii przez urzędnika służby cywilnej jest zarówno wymogiem stawianym przy rekrutacji, ale także w trakcie służby. Co więcej, formalnie ustawa wiąże to z godnym zachowaniem się w czasie pełnienia obowiązków służbowych, ale także poza nią. Oczywiste wydaje się, że tzw. niegodne zachowanie się w życiu prywatnym może spowodować utratę nieposzlakowanej opinii niezbędnej do wykonywania służby. Ustawa wymaga więc, aby członkowie korpusu służby cywilnej godnie się zachowywali. Można tutaj zacytować § 14 zarządzenia z dnia 6.10.2011 r. w sprawie wytycznych w zakresie przestrzegania zasad służby cywilnej oraz w sprawie etyki korpusu służby cywilnej:

„§ 14 Zasada godnego zachowania polega w szczególności na:

1) wykonywaniu pracy z respektem dla reguł współżycia społecznego i kultury osobistej, poszanowania godności innych osób, w tym podwładnych, kolegów i przełożonych;

2) życzliwości wobec ludzi i zapobieganiu powstawaniu konfliktów w pracy, w relacjach z obywatelami oraz współpracownikami;

3) właściwym zachowaniu się również poza pracą, unikaniu niepożądanych zachowań mających negatywny wpływ na wizerunek państwa, służby cywilnej i urzędu.”

Zdawać sobie należy sprawę, iż oba wyżej wymienione pojęcia, wobec braku enumeratywnego wyliczenia w ustawie ich przykładów, są pojęciami niedookreślonymi. Tylko orzecznictwo i komentarze mogą wskazywać kierunki interpretacyjne. Założyć można, iż skazanie prawomocnym wyrokiem za popełnione umyślne przestępstwo jest zachowaniem niegodnym i skutkującym utratą nieposzlakowanej opinii. Ale czy np. już za wykroczenie? Na przykład za zaśmiecanie miejsc publicznych?

Przestrzeganie norm społeczno-obyczajowych i moralnych przez urzędnika państwowego

Jeżeli odniesiemy takie zachowanie do ogólnie przyjętych wzorców, ale i dyspozycji tego przepisu skierowanego do wszystkich obywateli, to można zauważyć, iż wymogi ww. ustawy są wyższe niż dla przeciętnego obywatela, gdyż są wpisane w ustawę dotyczącą konkretnej grupy zawodowej. A zatem, skoro każdy z nas nie powinien śmiecić w miejscu publicznym, to tym bardziej nie powinien tego robić członek korpusu służby cywilnej.

W zagadnieniu chodzi więc bardziej o przestrzeganie norm społeczno-obyczajowych, moralnych, dawanie dobrego przykładu i unikanie zachowań nagannych z punktu widzenia opinii publicznej. I to wszystko raczej w wyższych standardach niż dotyczących innych obywateli.

W poszczególnych opracowaniach naukowych z zakresu prawa urzędniczego niemalże każdorazowo wśród niepożądanych w służbie cywilnej zachowań skutkujących naruszeniem warunku posiadania nieposzlakowanej opinii bądź obowiązku godnego zachowania się w służbie i poza nią wymienia się m.in.: formułowanie niepochlebnych opinii dotyczących służby cywilnej lub urzędu, lekceważący stosunek do instytucji państwowych lub samorządowych, niestosowne zachowanie w miejscu swojego zamieszkania, nadużywanie alkoholu, znęcanie się nad członkami rodziny. Wymienia się również: brak lojalności zawodowej, powściągliwość w korzystaniu z uprawnień, skłonność do gier hazardowych lub do skandali obyczajowych, a także seksoholizm, nadużywanie narkotyków, innych używek oraz hulaszczy tryb życia, awanturnictwo, kontakty biznesowe lub towarzyskie ze środowiskiem przestępczym, niewywiązywanie się z obowiązku alimentowania dzieci mimo posiadania możliwości płatniczych*.

Egzekucja komornicza a naruszenie ustawy o służbie cywilnej

Widać więc, że zwrócić należy uwagę nie tylko na skutek, ale także na przyczynę zachowania. Czyli w Pana przypadku liczyć się będzie także przyczyna powstania „spirali zadłużeń”, czego efektem będzie egzekucja komornicza. W moim odczuciu, sam jej fakt nie powinien przesądzać od razu o podjęciu kroków dyscyplinarnych przez pracodawcę na podstawie ww. przepisów. Długi mogły przecież powstać np. z chęci ratowania za wszelką cenę życia i zdrowia bliskiej osoby, ale mogły także powstać w wyniku hazardu lub życia ponad stan, a to już może być ocenione nagannie.

Odnosząc się do pojęcia „spirali zadłużeń”, w orzecznictwie związanym z omawianym tematem można podać np. wyrok Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe w Gdańsku – VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 listopada 2017 r. (sygn. akt VI P 661/16), gdzie w uzasadnieniu Sąd podał, iż strona, mając świadomość, iż zaciągała kolejne zobowiązania, aby spłacić wcześniejsze, jednocześnie nie robiła nic, aby podjąć jakieś konstruktywne działania, aby zmniejszyć istniejące zadłużenie. Liczyć się więc będzie zawsze konkretny stan faktyczny. Pan na przykład podał, że nowych długów nie zaciąga i kilka już spłacił. W moim odczuciu są to przykłady działań pozytywnych, które powinny zostać dostrzeżone i zauważone. W podanym wyżej wyroku sąd takich działań się nie dopatrzył. Niemniej jednak postępowanie dotyczyło właśnie zwykłych długów cywilnych.

Reasumując, można dostrzec zagrożenie, iż organ dopatrzy się naruszeń ustawy o służbie cywilnej, ale nie przesądza to, moim zdaniem, jeszcze o wyciąganiu konsekwencji o jakich Pan myśli. Liczyć się będzie indywidualna ocena sprawy. To, czy dane zachowanie członka korpusu służby cywilnej może być uznane za przekroczenie przepisów ww. ustawy, nie może być oceniane w oderwaniu od konkretnej sytuacji. A zatem każde naruszenie takich norm należy rozpatrywać indywidualnie, uwzględniając okoliczności zdarzenia.

* Roczniki Administracji i Prawa. Rok XIII Andżelika Leja