Upoważnienie do podpisu pod aktem darowizny

Złożenie podpisów pod umową darowizny a nieobecność strony obdarowanej

Darowizna dokonana na podstawie Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.) jest czynnością prawną dwustronną, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku, zatem obydwie strony muszą zamanifestować wolę zawarcia tejże umowy.

Stwierdzić należy, że oświadczenia obu stron umowy darowizny nie muszą być złożone równocześnie, nie muszą także być złożone w tej samej formie, co wprost wynika z postanowień art. 890 K.c.:

„Art. 890. § 1. Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

§ 2. Przepisy powyższe nie uchybiają przepisom, które ze względu na przedmiot darowizny wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron”.

W przypadku braku jednoczesności oświadczeń obu stron, umowa ta dochodzi do skutku dopiero w chwili złożenia oświadczenia o przyjęciu darowizny przez obdarowanego, jednakże w Pani sytuacji zgodnie z art. 890 § 2 K.c. także oświadczenie woli obdarowanego (że przyjmuje darowiznę) musi nastąpić w formie aktu notarialnego, ponieważ przejście własności nieruchomości wymaga formy aktu notarialnego dla oświadczeń obydwu stron.

Czy obdarowany ma obowiązek osobistego stawiennictwa przy zawieraniu umowy darowizny?

Prawo cywilne nie nakłada na obdarowanego obowiązku działania osobiście w przypadku zawierania umowy darowizny, zatem nie ma żadnych przeciwwskazań, aby do dokonania czynności przyjęcia darowizny ustanowiła Pani pełnomocnika, który w imieniu Pani oświadczy przed notariuszem dokonującym spisania umowy darowizny, że przyjmuje (w Pani imieniu) darowaną rzecz.

Przepis Kodeksu cywilnego normuje w jakiej formie możliwe jest udzielenie pełnomocnictwa do dokonania tej czynności.

Zgodnie z art. 99 § 1 K.c. „jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie”. Jako że do oświadczenia woli o przyjęciu darowizny konieczna jest forma aktu notarialnego, to i pełnomocnictwo do dokonania tej czynności winno zostać dokonanie w formie aktu notarialnego.

Przebywając za granią, bezcelowe byłoby zapewne w Pani przypadku przyjeżdżanie do Polski celem ustanowienia pełnomocnictwa przed polskim notariuszem do dokonania wyżej wymienionej czynności prawnej. Pozostaje udzielenie takiego pełnomocnictwa przed notariuszem zagranicznym i dopełnienie czynności potrzebnych do uznania takiego dokumentu w Polsce.

Zgodnie z art. 1138 Kodeksu postępowania cywilnego „zagraniczne dokumenty urzędowe mają moc dowodową na równi z polskimi dokumentami urzędowymi. Dokument dotyczący przeniesienia własności nieruchomości położonej w Rzeczypospolitej Polskiej powinien być uwierzytelniony przez polskie przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny. To samo dotyczy dokumentu, którego autentyczności strona zaprzeczyła”.

Legalizacja zagranicznych dokumentów urzędowych

Obecnie w związku z wejściem w życie w Polce z dniem 1 sierpnia 2005 roku Konwencji haskiej (z dnia 5 października 1961 r.) znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych, wystarczające jest uzyskanie dla zagranicznego aktu notarialnego, w którym udzielono pełnomocnictwa do przyjęcia darowizny, tzw. apostille.

Zgodnie z art. 3 Konwencji „jedyną czynnością, która może być wymagana w celu poświadczenia autentyczności podpisu, charakteru, w jakim działała osoba, która podpisała dokument, oraz, w razie potrzeby, tożsamości pieczęci lub stempla, którym opatrzony jest dokument, jest dołączenie apostille określonej w artykule 4, wydanej przez właściwy organ Państwa, z którego dokument pochodzi”.

Formę apostille określa załącznik do tejże konwencji, a wydanie tego dokumentu należy do zagranicznego organu Państwa (w Polsce MSZ), przed którym udzielać będzie Pani pełnomocnictwa.

Udzielenie pełnomocnictwa przez osobę przebywającą za granicą

Jest i inny sposób udzielenia pełnomocnictwa za granicą, tak aby spełniało ono wymagania formy określonej prze polski Kodeks cywilny.

Mianowicie art. 19 ustawy o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej wskazuje, że „konsul wykonuje czynności notarialne, a w szczególności:

1. sporządza i poświadcza wypisy, odpisy, wyciągi i kopie dokumentów; 
2. poświadcza własnoręczność podpisów i znaków ręcznych na dokumentach; 
3. poświadcza datę okazania dokumentów, pozostawania osoby przy życiu lub w określonym miejscu oraz stawiennictwo lub niestawiennictwo osoby; 
4. przyjmuje oświadczenia”.

Punkt 2 tego artykułu stanowi, że „czynności, o których mowa w ust. 1, konsul wykonuje na wniosek obywateli polskich lub właściwych organów Rzeczypospolitej Polskiej”.

Może Pani zatem zwrócić się do właściwego miejscowo polskiego konsulatu o sporządzenie w formie aktu notarialnego pełnomocnictwa do przyjęcia darowizny. Akt notarialny sporządzony przez konsula będzie spełniał wymogi aktu notarialnego zgodnie z ustawą Prawo o notariacie. Nie będzie Pani musiała zaopatrywać aktu sporządzonego przed konsulem w dodatkowe poświadczenia, gdyż będzie miał on taką moc, jakby pełnomocnictwa udzieliła Pani przed polskim notariuszem.

Podsumowując odpowiedź na Pani pytanie, należy stwierdzić, że może Pani dokonać czynności przyjęcia darowizny za pomocą pośrednika (pełnomocnika), konieczne jednakże jest udzielenie tego pełnomocnictwa w formie aktu notarialnego. Wydaje się, że szybciej można zdobyć pełnomocnictwo w odpowiednie formie, dokonując tej czynności przed konsulem (a to z uwagi na konieczność przesłania aktu notarialnego sporządzonego przez zagranicznego notariusza do odpowiedniego urzędu celem uzyskania apostille), gdyż spełnia on wymóg formy już w momencie sporządzania.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296