Spóźnianie się z zapłatą alimentów

Notoryczne spóźnienia w zapłacie alimentów - przestępstwo niealimentacji

Poniższa odpowiedź została oparta na Pani pytaniu i jego ocenie prawnej. Z treści Pani pytania wynika, że ma Pani problem z dłużnikiem alimentacyjnym, który notorycznie spóźnia się z zapłatą. Osoba zobowiązana do zapłaty alimentów notorycznie nie dotrzymuje terminów ustalonych przez sąd.

W pierwszej kolejności wskazać należy na możliwość złożenia zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 209 § 1 K.k. W tym art. określone zostało przestępstwo niealimentacji, którego istota polega na uporczywym uchylaniu się od realizacji obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby, przez co naraża się ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.

Uporczywe uchylanie się od łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej do alimentacji

Wyraźnie podkreślić należy, że sprawca takiego przestępstwa swoim działaniem uporczywie uchyla się od łożenia na utrzymanie wskazanych w przepisie osób. Uchylanie się od łożenia na utrzymanie innej osoby polega na niewykonywaniu przez sprawcę ciążącego na nim obowiązku, mimo że istnieją po jego stronie możliwości jego realizacji. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 19 grudnia 1979 r. (V KRN 297/79, OSNPG 1980, nr 6, poz. 79): „Uchylanie się od obowiązku łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej do alimentacji zachodzi wtedy, gdy zobowiązany, mając obiektywną możliwość wykonywania tego obowiązku, nie dopełnia go ze złej woli. »Uporczywe« uchylanie się oznacza długotrwałe postępowanie nacechowane nieustępliwością. W pojęciu uchylania się jest zawarty negatywny stosunek psychiczny osoby zobowiązanej do nałożonego na nią obowiązku, sprawiający, że nie dopełnił on tego obowiązku, mimo że ma możliwości jego wykonania”.

Co prawda z treści Pani pytania nie wynika, jakoby zobowiązany uchylał się od łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej, ale wskazuje Pani, że następuje notoryczne niedotrzymywanie terminu. W tym przypadku istotne jest, jak długa jest to zwłoka. Wskazać należy bowiem, że w tego rodzaju sytuacjach każda z nich winna być oceniona osobno, albowiem zwłoka nawet kilkudniowa może pozbawić uprawnionego środków do życia. Organa ścigania powinny zatem ustalić, dlaczego zobowiązany uchyla się od łożenia na rzecz uprawnionego w terminie ustalonym przez sąd, a także czy owo uchylanie się zobowiązanego może pociągnąć za sobą niekorzystne konsekwencje dla uprawnionego.

Odpowiedzialność karna osoby notorycznie zalegającej z alimentami

Należy nadto wskazać na pogląd przedstawiony przez Sąd Apelacyjny w Katowicach w postanowieniu z 12 stycznia 2005 r. (sygn. akt II AKa 1/2005), zgodnie z którym: „Dla realizacji występku, o jakim mowa w przepisie art. 209 § 1 kk, niezbędne jest m.in. nie budzące wątpliwości wykazanie, iż w wyniku zaniechania, rozumianego jako uporczywe uchylanie się, przez sprawcę obowiązku łożenia na utrzymanie osoby najbliższej, pokrzywdzony narażony został na niemożność zaspokojenia podstawowych, a nie wszystkich, potrzeb życiowych. Stan taki oznacza, że w sytuacji zaspokojenia w inny sposób pokrzywdzonemu potrzeb, tak fizycznych, jak i duchowych, o jakich mowa wyżej, brak jest podstaw do penalizacji zachowania sprawcy, nawet wówczas, gdy ten uporczywie uchylał się od alimentacji, co w ostatniej sytuacji rodzi jedynie odpowiedzialność cywilną”.

Odpowiedzialność karna osoby notorycznie pozostającej w zwłoce będzie zatem uzależniona od tego, czy zwłoka jest uporczywa i bezpodstawna, tj. czy zobowiązany do łożenia świadczenia alimentacyjnego świadomie naraża uprawnionego, czy też owa zwłoka jest wynikiem innych obiektywnych okoliczności.

Wniosek do komornika o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu

Jeżeli chodzi o kwestię postępowania egzekucyjnego, wskazać należy, że każda zwłoka uzasadnia wystąpienie do komornika z wnioskiem o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Wniosek, aby był skuteczny i niezwłocznie przekazany do realizacji, winien wskazywać, z jakiego majątku egzekucja ma być prowadzona. Nadto jeżeli egzekucja miałaby zostać skierowana do środków zdeponowanych na określonym rachunku bankowym, zasadne byłoby wskazanie numeru rachunku bankowego. Pragnę wskazać, że obecnie może Pani od osoby zobowiązanej żądać odsetek (jeżeli takowe przewiduje wyrok sądowy) za dotychczasową zwłokę, z jednoczesnym żądaniem egzekucji kolejnych zobowiązań alimentacyjnych przez komornika.

Zobowiązany do świadczenia alimentacyjnego w każdym momencie może przepisać majątek na członków rodziny, ale wówczas naraża się na niebezpieczeństwo odpowiedzialności karnej z art. 209 § 1 K.k., albowiem wówczas owa uporczywość zostałaby w sposób znaczny uzewnętrzniona. Ponadto zauważyć należy, że gdyby zobowiązany do alimentów „uciekł” z majątkiem i darował go na rzecz osób najbliższych, może Pan dochodzić ustalenia takiej czynności za bezskuteczną wobec Pana. Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.