Darowizny od babć a zakup działki, jak uniknąć problemów podatkowych?

Kiedy darowizna jest zwolniona z podatku?

Jak Pan zapewne wie, każda darowizna pieniężna winna zostać udokumentowana przelewem. W zależności od tego, jaki stopień pokrewieństwa łączy obdarowanego i darczyńcę, możliwe jest całkowite lub częściowe zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku od darowizny.

Kwota 400 tys. zł została wykazana jako darowizny od babć, a zatem problemem jest pozostałe 100 tys. zł. Tu można tłumaczyć pozyskanie tej sumy częściowo wynagrodzeniem z umowy-zlecenia. Skoro jednak wynagrodzenie nie było oszałamiające, można by chociaż częściowo kwotę 100 tys. zł wykazać jako darowizny.

Zagadnienie podatku od darowizny reguluje ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Przepisy te regulują m.in. zasady opodatkowania darowizn, w tym darowizn pieniężnych. Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 5 tejże ustawy: Zwalnia się od podatku: (…) nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 11 095 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 22 189 zł (przed lipcem 2023 r. kwoty były następujące: w wysokości nieprzekraczającej 9637 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 19 274 zł) w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami; (…). (zwolnienie przedmiotowe)

Istnieje nadto zwolnienie podmiotowe, które uregulowane zostało w art. 4a ust. 1 wymienionej ustawy. W myśl tego przepisu: Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli: 

1) zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, oraz

2) w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a ich wartość doliczona do wartości majątku nabytego dotychczas od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Limity kwot wolnych od podatku — aktualne przepisy

Natomiast zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy – opodatkowaniu przed lipcem 2023 r. podlegało nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:

• 9637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
• 7276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
• 4902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Zaś od lipca 2023 r. zwolnieniu podlegają kwoty:

• 36 120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
• 27 090 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
• 5733 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Nadto, jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych. Wynikająca z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków, ani zwrotowi. Nabywcy obowiązani są w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej okresie.

Zaś do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

• do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
• do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
• do grupy III – innych nabywców.

Jak wybrnąć z sytuacji pozostałych 100 tys. zł?

Nie ma zbyt wielu rozwiązań, aby bezproblemowo wykazać, skąd syn posiadał tak dużą kwotę (100 tys.), co nie oznacza, że jest to niemożliwe. Jednakże, składając wyjaśnienia w urzędzie skarbowym należy mieć na względzie powyższe kwestie związane z podatkiem od darowizn. Bowiem w przypadku przekroczenia dopuszczalnych kwot US zacznie weryfikować kwestie uregulowania podatku od darowizny i pojawi się problem na tym gruncie.

Źródła:

Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn - Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207