Współwłasność działki a uciążliwy lokator sąsiada, jak chronić swój mir domowy?

Złośliwe niepokojenie człowieka – wykroczenie

Ma Pan możliwość skorzystania z dwóch dróg postępowania. Jedną z nich jest zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia wykroczenia, a drugą – droga postępowania cywilnego.

Jeżeli chodzi o pierwszą z dróg – powinni Państwo złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia wykroczenia z art. 107 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (K.w.), który stanowi, że: Kto w celu dokuczenia innej osobie złośliwie wprowadza ją w błąd lub w inny sposób złośliwie niepokoi, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny albo karze nagany. Przedmiot ochrony z art. 107 stanowi komfort psychiczny, spokój człowieka, wolność od rozdrażnienia, niepokoju, poczucia zagrożenia. Zabronione zachowanie polega na złośliwym wprowadzaniu w błąd innej osoby lub na jej złośliwym niepokojeniu w inny sposób. W literaturze wydaje się dominować pogląd, że jest to wykroczenie bezskutkowe, do którego dokonania nie jest konieczne wprowadzenie w błąd czy wywołanie rzeczywistego niepokoju pokrzywdzonego. Skutkiem zachowania sprawcy w tym przypadku byłoby zaburzenie spokoju psychicznego pokrzywdzonego, wywołanie niepokoju, o którym mowa w przepisie („złośliwie ją niepokoi”). Intensywność wywołanego niepokoju ofiary, o ile objęta była zamiarem sprawcy, będzie niewątpliwie wpływać na stopień społecznej szkodliwości czynu.

Wykroczenie stypizowane w art. 107 może zostać popełnione tylko umyślnie, i to z zamiarem bezpośrednim zabarwionym celem działania (dolus directus coloratus). Dla przypisania sprawcy realizacji strony podmiotowej konieczne jest bowiem ustalenie, że zachowania swe podejmował w celu dokuczenia pokrzywdzonemu. Ponadto sprawca musi dopuszczać się zabronionych zachowań złośliwie, co także oznacza zachowanie nacechowane wyraźną intencją uprzykrzenia życia ofierze.

Warto opisać formę niepokojenia Pana i Pańskiej rodziny z podaniem dat oraz świadków, nagrań, a następnie złożyć pisemne zawiadomienie na Policji, po czym stawić się na przesłuchanie.

Immisje i postępowanie o zaprzestanie naruszeń

Druga opcja to dochodzenie roszczeń na gruncie postępowania cywilnego z uwagi na immisje. Zwrócić należy uwagę, że poprzez uciążliwe immisje zostają naruszone podstawowe regulacje związane z ochroną własności, co uzasadnia wezwanie do zaprzestanie naruszeń. Zgodnie z art. 140 Kodeksu cywilnego (K.c.) – w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą. Prawo własności jest prawem rzeczowym. Jako prawo podmiotowe ma ono bezwzględny charakter, a więc jest skuteczne erga omnes – wobec wszystkich podmiotów podlegających danemu prawodawstwu. Stanowi najszerszą formę korzystania z rzeczy. Własność jest „prawem na rzeczy własnej”. Obowiązująca konstrukcja prawa własności nie kształtuje tego prawa jako absolutnego, nieskończonego, a zatem własność ma także swoje granice określone przez ustawy, zasady współżycia społecznego oraz społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa. Pojmowanie prawa własności jako prawa do rzeczy o charakterze absolutnym prowadziłoby w wielu wypadkach do naruszenia interesów innych podmiotów.

Granice prawa własności

Pierwszą granicę prawa własności stanowi całokształt obowiązującego ustawodawstwa. Prawo własności jest kształtowane, począwszy od Konstytucji, zarówno przez normy prawa cywilnego, jak i normy innych gałęzi prawnych, w tym przede wszystkim ustawy o charakterze administracyjnoprawny, a także inne akty. Większość ograniczeń prawa własności ma właśnie charakter publicznoprawny i wynika zarówno z przepisów prawa administracyjnego, jak i z wydanych decyzji administracyjnych.

Granicę prawa własności, o której mowa w art. 140, stanowią dwie klauzule generalne – zasady współżycia społecznego i społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa. Klauzule generalne odgrywają istotną rolę w systemie prawa, przenikają bowiem tenże system i nadają normom prawnym swoiste zabarwienie, stanowiąc łącznik pomiędzy normami prawnymi a szerokim układem norm pozaprawnych.

Zasady współżycia społecznego obejmują normy etyczne i moralne, odnoszące się do wzajemnych relacji między ludźmi. U podstaw wprowadzenia zasad współżycia społecznego do systemu prawa leżała potrzeba objęcia ochroną prawną wartości moralnych, kulturalnych, zwyczajowych i obyczajowych. Jedną z funkcji zasad współżycia społecznego jest wyznaczenie granicy wykonywania prawa własności, zatem art. 140 należy do grupy przepisów korzystających z zasad współżycia społecznego jako kryterium służącego bezpośrednio lub pośrednio wykładni oświadczenia woli w celu bliższego sprecyzowania treści stosunku cywilnoprawnego. W konsekwencji w treści własności nie mieszczą się typowe niemoralne zachowania, które nigdy nie mogą być przedsiębrane przez żadnego właściciela.

Następną klauzulą generalną, która kształtuje zarówno zasady wykonywania tego prawa, jak i jego treść, jest społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa. W omawianej klauzuli chodzi o pewne ukierunkowanie, które uwzględnia zarówno interes społeczny, jak i funkcjonalne ujęcie praw majątkowych. Omawiana klauzula odwołuje się do kryteriów ekonomicznych, które z punktu widzenia moralności nie zawsze zasługują na aprobatę . Uwzględnia ona zarówno interes jednostkowy, jak i interes społeczny, które powinny się nawzajem równoważyć.

Wezwanie właściciela do zaprzestania immisji

W kontekście powyższego zwrócić należy uwagę na art. 222 § 2 w zw. z art. 144 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych. Podkreślić należy, że funkcją tych unormowań jest zapobieganie ewentualnym konfliktom pomiędzy sąsiadami oraz rozstrzyganie tych konfliktów.

W pierwszej kolejności należy wezwać właścicieli (sąsiadów) do tego, aby ich lokator zaprzestał uciążliwych działań, tj. zaprzestał immisji.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń - Dz.U. 1971 nr 12 poz. 114
2. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93