Pomoc małżonka w jednoosobowej działalności gospodarczej w czasie choroby, czy ZUS może zakwestionować zasiłek?

Kiedy przedsiębiorca traci prawo do zasiłku chorobowego?

W pierwszej kolejności wskazać należy, że przedsiębiorca wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie lekarskie w sposób niezgodny z jego celem, traci prawo do pobierania świadczeń chorobowych. Utrata tego prawa dotyczy całości okresu zasiłkowego – przedsiębiorca zostaje zobowiązany do zwrotu całości uzyskanych świadczeń wraz z odsetkami ustawowymi. Wyjątkiem od powyższego jest fakt przebywania przez ubezpieczonego w szpitalu w związku z chorobą. Co istotne, przez wykonywanie pracy zarobkowej należy rozumieć wykonywanie wszelkich czynności zmierzających do uzyskania dochodu, nawet jeżeli są to czynności niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Istnieją jednak okoliczności, w których podejmowanie danych działań nie zostanie uznane za wykonywanie pracy. Są to czynności, od których dokonania może zależeć prawidłowe funkcjonowanie całego przedsiębiorstwa – głównie działania o charakterze formalnoprawnym, związane z zatrudnianiem pracowników.

Bardzo często jest tak, że aby firma mogła nadal działać (przez okres zwolnienia lekarskiego przedsiębiorcy), jest ustanowiony pełnomocnik. Osoba taka podejmuje wszelkie działania związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę. Pierwszym elementem jest udzielenie pełnomocnictwa takiej osobie, a następnie wpis pełnomocnika do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Do zarządzania firmą zasadne będzie udzielenie pełnomocnictwa ogólnego, które jest najszerszą formą pełnomocnictwa i które uprawnia do wykonywania czynności tzw. zwykłego zarządu. Pełnomocnictwo takie powinno być udzielone na piśmie albo tak jak w Pana przypadku ujawnione w CEIDG. Czynności zwykłego zarządu to te związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, w tym zawieranie umów, przyjmowanie płatności, reprezentowanie przed urzędami i sądami. Za czynności zwykłego zarządu są uznawane czynności podejmowane w celu ochrony przedmiotu przedsiębiorstwa (czynności zachowawcze), związane z jego normalną eksploatacją, administracją czy też osiąganiem normalnych korzyści, jakie przedsiębiorstwo ma przynosić. Określa się je jako niezbędne do utrzymania przedsiębiorstwa w ruchu.

Granice między pomocą domową a współpracą w świetle przepisów

Jeżeli chodzi o kwestie związane z Pana pomocą – zalecałabym, aby małżonka zawarła z Panem umowę-zlecenia. Prowadzenie firmy wykracza poza realizację obowiązków z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. więc forma zlecenia będzie tutaj najbardziej bezpieczną i taką, której ZUS nie zakwestionuje. Zgodnie z art. 8 ust. 11 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych:

Za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, zleceniobiorcami oraz z osobami fizycznymi, wskazanymi w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4-5a, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

W tym miejscu należy odnieść się do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2023 r. III USK 386/22, w którym wskazano, że: Cechami konstytutywnymi pojęcia „współpraca przy prowadzeniu działalności” są występujące łącznie przesłanki, to jest: (-) istotny dla działalności gospodarczej ciężar gatunkowy działań osoby współpracującej, które nie mogą mieć charakteru wtórnego; (-) bezpośredni związek tych działań z przedmiotem działalności gospodarczej; (-) systematyczność, stabilność i zorganizowanie oraz znaczący czas (długotrwałość) i częstotliwość podejmowanych prac. Ocena, czy pomoc świadczona przez małżonka może być uznana za współpracę, wymaga przy tym uprzedniego zbadania stanu faktycznego nie tylko w zakresie charakteru i rodzaju czynności podejmowanych przez członka rodziny, lecz także czasu potrzebnego na ich wykonanie (w skali dnia, tygodnia, miesiąca), ich znaczenia i wartości dla prowadzonej działalności, a także zorganizowania i powiązania z działalnością gospodarczą. Tutaj zwolnienie lekarskie będzie zapewne przez jakiś dłuższy czas u małżonki, także tzw. okazjonalna pomoc może zostać zakwestionowana przez ZUS, więc lepiej zawrzeć z Panem umowę-zlecenie.

Wystawianie faktur przez pełnomocnika

Odnośnie faktur – sprzedawcą pozostaje firma małżonki, a na dole przy podpisie wystawca dokumentu podpisuje się Pan jako pełnomocnik.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59