Ciężarna na L4 jako świadek ślubu, kiedy ZUS może interweniować?

Aktywności życiowe a niezdolność do pracy z powodu choroby

W przypadku, gdy pracownik jest niezdolny do pracy z powodu choroby, co potwierdza zaświadczenie lekarskie i pobiera w tym czasie zasiłek chorobowy – nie powinien wykorzystywać zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia, którym jest stosowanie zaleconego leczenia w celu powrotu do zdrowia oraz regeneracja sił pracownika umożliwiająca szybki jego powrót do pracy.

Przykładowo udział we własnym ślubie w czasie zwolnienia lekarskiego zawierającego adnotację „chory może chodzić” nie jest niezgodny z celem zwolnienia od pracy. Jednakże w czasie zwolnienia lekarskiego pracownik nie powinien dokonywać jakichkolwiek innych czynności, sprowadzających się np. do przygotowania wesela i to w takim natężeniu, że mogły one negatywnie wpłynąć na stan jego zdrowia. W takim przypadku należałoby uznać, że pracownik wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z jego celem.

Kiedy ubezpieczony traci prawo do zasiłku chorobowego?

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – ubezpieczony wykonujący w okresie pobierania zasiłku opiekuńczego pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku opiekuńczego za cały okres tego zwolnienia.

W doktrynie przyjmuje się, że zachowaniem niezgodnym z celem zwolnienia określić można takiego typu postępowanie, które w powszechnym odczuciu jest nieodpowiednie dla osoby chorej i może nasuwać wątpliwości co do rzeczywistego stanu zdrowia ubezpieczonego (I. Jędrasik-Jankowska, Prawo socjalne. Komentarz..., art. 17). Wykorzystywaniem zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia jest zawsze wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy. Celem zwolnienia od pracy jest zaś odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy, stąd w jego osiągnięciu przeszkodą mogą być wszelkie zachowania ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję (por. wyrok SN z dnia 14 grudnia 2005 r., III UK 120/05, OSNP 2006, nr 21-22, poz. 338) (A. Rzetecka -Gil Komentarz do ustawy Lex/el 2017 r. WKP).

Zachowania niezgodne z celem zwolnienia chorobowego – orzecznictwo

W orzecznictwie sądowym za zachowania niezgodne z celem zwolnienia w orzecznictwie uznano: nadużywanie alkoholu, podejmowanie działań, których chory powinien unikać (wyrok SA w Katowicach z dnia 30 lipca 1991 r., III AUr 144/91, OSA 1991, z. 4, poz. 12), wzięcie udział w wycieczce zagranicznej – pielgrzymce do Włoszech (wyrok SN z dnia 21 października 1999 r., I PKN 308/99, OSNP 2001, nr 5, poz. 154; M. Prawn. 2001, nr 7, s. 408), wzięcie udziału w imprezie towarzyskiej czy rozrywkowej, jak również demontaż okien w budynku należącym do spółdzielni mieszkaniowej w celu wykorzystania ich dla potrzeb własnych (wyrok SN z dnia 21 stycznia 1999 r., I PKN 553/98, OSNP 2000, nr 5, poz. 185). W piśmiennictwie wskazuje się, że zachowania niezgodne z celem zwolnienia to nieprzestrzeganie wskazań lekarskich, na przykład nakazu leżenia w łóżku, zakazu wykonywania różnych prac domowych, praca w ogrodzie lub gospodarstwie rolnym – a także wręcz wykorzystywanie tego zwolnienia dla innych celów niż leczenie (Z. Salwa, Nowe przepisy..., s. 16) (A. Rzetecka Gil, Komentarz do ustawy Lex/el 2017 r. WKP).

Sąd Najwyższy w wyroku z 2 kwietnia 1998 r. (sygn. akt I PKN 14/98) zajął stanowisko w sprawie udziału pracownika we własnym ślubie w czasie zwolnienia lekarskiego, zawierającego adnotację „chory może chodzić”. Uznał, że w takim przypadku udział w ślubie nie koliduje z obowiązkami pracowniczymi i nie może być uznane za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 ustawy z 26.06.1974 r. – Kodeks pracy.

Jednakże w czasie zwolnienia lekarskiego pracownik nie powinien dokonywać jakichkolwiek innych czynności, sprowadzających się np. do przygotowania wesela i to w takim natężeniu, że mogły one negatywnie wpłynąć na stan jego zdrowia. W takim przypadku należałoby uznać, że pracownik wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z jego celem. 

Ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych

Nie ma jednoznaczności w orzecznictwie sądowym w podobnych sprawach. Prawo pracy jasno określa, że podczas urlopu chorobowego dozwolone jest wykonywanie czynności, które mają na celu powrót do zdrowia. Udział w weselu nie jest jedną z nich. W konkretnych przypadkach może okazać się, że pójście na ślub w trakcie przebywania na urlopie L4 w ciąży jest uznawane za ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych i powoduje szkodę dla pracodawcy.

Kwestia udziału w ceremonii ślubnej i weselu podczas urlopu chorobowego ciężarnej pracownicy budzi wiele kontrowersji natury prawnej. Ustawa nie ma katalogu zamkniętego odnośnie tego, co można, a czego nie wolno na zwolnieniu lekarskim (poza wykonywaniem pracy zarobkowej). Zatem trzeba odnieść się do wykładni celowościowej. Celem zwolnienia jest powrót do zdrowia. Skoro tak — pytanie, czy w danych okolicznościach udział w weselu nie będzie wpływał negatywnie na cel tego zwolnienia. Zgodnie z przepisami wykorzystywanie zwolnienie od pracy niezgodnie z celem tego zwolnienia powoduje utratę prawa do zasiłku. A zatem ocena zagadnienia, czy doszło do wykorzystania zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia – zależy od okoliczności faktycznych danego przypadku.

Wnioski

Osobiście byłabym bardzo ostrożna w tym zakresie, gdyż prawo tej materii nie precyzuje. Może być tak, że się nikt o tym fakcie nie dowie, że nie będzie kontroli, ale może być też inaczej. A jeśli bardzo chce Pani uczestniczyć w tej ceremonii, to rekomenduję wystąpienie z zapytaniem do ZUS, żeby mieć jakąkolwiek podkładkę lub zwykły telefon na infolinię – wraz z zapisem godziny rozmowy oraz osoby, która Pani będzie udzielać informacji.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - Dz.U. 1999 nr 60 poz. 636
2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141