Czy komornik może zająć mieszkanie lub samochód za niewielki dług?

Czy komornik za niewielki dług może zlicytować samochód dłużnika?

Odpowiem krótko już na samym początku. Teoretycznie komornik może zlicytować Pani samochód i to niezależnie, na jaką kwotę go Pani wycenia. Komornik przed licytacją może wycenić pojazd na kwotę znacznie niższą i za taką ją sprzedać.

Gdy istnieje jednak pojazd, który może być zlicytowany, to o nieruchomość może być Pani spokojna, bowiem egzekucja z nieruchomości jest i bardziej sformalizowana i znacznie droższa (przeprowadza ją sąd z udziałem komornika).

Dla Pani przede wszystkim ważny jest art. 799 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym:

„§ 1. Wierzyciel może w jednym wniosku wskazać kilka sposobów egzekucji przeciwko temu samemu dłużnikowi. Spośród kilku sposobów egzekucji wierzyciel powinien zastosować najmniej uciążliwy dla dłużnika.
§ 2. Jeżeli egzekucja z jednej części majątku dłużnika oczywiście wystarcza na zaspokojenie wierzyciela, dłużnik może żądać zawieszenia egzekucji z pozostałej części majątku”.

Wskazanie kilku sposobów egzekucji

Powyższy artykuł daje podstawę do jednoczesnego wskazania przeciw temu samemu dłużnikowi kilku sposobów egzekucji, ale – jak się podkreśla w doktrynie – takich, które przysługują w egzekucji danego świadczenia wynikającego z tytułu wykonawczego (np. wierzyciel, chcąc egzekwować świadczenie pieniężne, wskazuje przewidziane w kodeksie postępowania cywilnego sposoby egzekucji świadczeń pieniężnych, np. z ruchomości, z wynagrodzenia za pracę – por. art. 800 § 1 i uwagi do art. 797). Wskazanie kilku sposobów egzekucji jest dopuszczalne wówczas, gdy jeden organ egzekucyjny pozostaje właściwy dla każdego z nich.

Możliwość zahamowania egzekucji

Panuje powszechna zgodność, że wskazanie kilku sposobów egzekucji nie może prowadzić do szykanowania dłużnika i nadużywania egzekucji, dlatego też wierzyciel powinien zastosować najmniej uciążliwy sposób egzekucji (ocena zależy od konkretnego stanu faktycznego), czego gwarancję stanowi § 2, przewidujący obligatoryjne zawieszenie egzekucji na wniosek dłużnika z tej części majątku, do której zbędnie skierowano egzekucję (konieczne jest precyzyjne ustalenie, czy egzekucja oczywiście wystarcza na zaspokojenie wierzyciela). Komornik orzeka o zawieszeniu postępowania po uprzednim wysłuchaniu stron. W doktrynie wyrażane jest zapatrywanie, że naruszenie zakazu szykanowania dłużnika może powodować też cywilną odpowiedzialność wierzyciela za wyrządzoną szkodę.

Uprawnienia dłużnika sprowadzają się do możliwości zahamowania egzekucji przez jej zawieszenie w części, jeżeli egzekucja już tylko z jednej części majątku dłużnika wystarcza na zaspokojenie wierzyciela. Stanowi to podstawę do uwzględnienia wniosku dłużnika o zawieszenie postępowania egzekucyjnego w części, w jakiej miałaby ona zgodnie z wnioskami wierzyciela zostać skierowana do innych składników majątku dłużnika. Przepisy szczególne dodatkowo ograniczają uprawnienie wierzyciela przy egzekucji z ruchomości (art. 845 § 3) i nieruchomości (art. 945 § 1). Nadto na uprawnienie wierzyciela wpływają przepisy o ograniczeniu egzekucji skutkujące wyłączeniem spod egzekucji objętych tymi przepisami składników majątku dłużnika (art. 829–839).

Zgodnie z art. 845 § 3 „nie należy zajmować więcej ruchomości ponad te, które są potrzebne do zaspokojenia należności i kosztów egzekucyjnych”.

Musi mieć Pani jednak na względzie to, że w tych okolicznościach zajęcie i zlicytowanie Pani samochodu nie będzie niezgodne z prawem, jeżeli oprócz tego posiada Pani jedynie nieruchomość.

Jak stwierdził bowiem w wyroku z dnia 16 maja 2013 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach (sygn. akt I ACa 290/13) „komornik jest organem egzekucyjnym mającym obowiązek prowadzić postępowanie egzekucyjne zgodnie z przepisami je regulującymi, treścią tytułu wykonawczego i wnioskiem egzekucyjnym. Organ egzekucyjny jest związany wnioskiem o wszczęcie egzekucji, a więc między innymi wskazanym w nim sposobem egzekucji (art. 797 k.p.c. i art. 799 k.p.c.) Komornik nie może więc »negocjować z dłużnikiem« kwestii związanych z wykonaniem tytułu wykonawczego”.

Ponadto trudno przyjąć, że wierzyciel, który przekazuje sprawę do egzekucji, narusza zasady współżycia społecznego z tego powodu, że kieruje egzekucję do jedynego wartościowego składnika majątkowego (sygn. akt I ACa 1419/11 – Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 7 lutego 2012 r.).

Zasady postępowania egzekucyjnego

Proszę mieć jeszcze na uwadze, że zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2005 r. (sygn. akt II CK 634/04, LEX nr 1110952):

„1. Przewidziana w art. 23 ustawy z 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji w brzmieniu sprzed jego zmiany dokonanej ustawą z dnia 24 września 2004 r. (Dz. U. Nr 236, poz. 2356), odpowiedzialność odszkodowawcza komornika za szkodę wyrządzoną w toku egzekucji jest odpowiedzialnością deliktową za działanie niezgodne z prawem.
2. Przepis art. 799 k.p.c. jest wyrazem ogólnej zasady postępowania egzekucyjnego - współmierności sposobów egzekucji do jej celu, mającej zapobiegać szykanowaniu dłużnika i nadużywaniu egzekucji przez wierzyciela. Respektowanie tej zasady przez komornika w sytuacji, gdy okazało się, że objęte wnioskiem egzekucyjnym roszczenie wierzyciela zostało zaspokojone i nie poniósł on z tego tytułu szkody, nie może być przedmiotem skutecznego zarzutu tego wierzyciela. Inną kwestią jest wiązanie przez wierzyciela możliwości prowadzenia w przyszłości egzekucji roszczenia, którego nie obejmuje wniosek, z egzekucją na podstawie tego wniosku”.

Reasumując, komornik może zaspokoić się z Pani samochodu, nawet jeżeli samochód swoją wartością znacznie przewyższa wysokość zadłużenia. Komornik działa na zlecenie wierzyciela i to od wierzyciela zależy, czy egzekucja samochodu dojdzie do skutku. Jeżeli istnieje ruchomość w postaci samochodu, egzekucja z nieruchomości jest moim zdaniem niedopuszczalna, a na pewno możliwa do zatrzymania przez Panią poprzez wniosek o zawieszenie egzekucji, na skutek tego, że posiada Pani inny majątek, z którego wierzyciel może się zaspokoić