Egzekucja z nieruchomości a niezapłacone zaległe alimenty

W Pani sytuacji najprostszym rozwiązaniem byłoby podjęcie rozmów z komornikiem, aby odstąpił od egzekucji z nieruchomości w zamian za dokonywanie stałych spłat na jego rzecz. Z doświadczenia jednak wiem, że rozmowy takie nie przynoszą często pożądanego skutku, szczególnie że – jak Pani pisze – nikłe są Państwa możliwości do terminowej spłaty należności. Argument nieproporcjonalności wysokości długu do środków, z jakich należność ma być egzekwowana (sprzedaż nieruchomości), również może nie przynieść efektu ze względu na wysokość Pani zadłużenia.

W mojej opinii jedynym skutecznym rozwiązaniem Pani problemu jest:

1. skierowanie do wierzyciela oświadczenia o potrąceniu wzajemnych należności,
2. a następnie złożenie w sądzie rzeczowo właściwym, w którego okręgu prowadzi się egzekucję (art. 843 § 1 K.p.c.), powództwa przeciwegzekucyjnego na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 wraz ze złożeniem wniosku o zastosowanie zabezpieczenia w postaci zawieszenia egzekucji do czasu rozstrzygnięcia powództwa przeciwegzekucyjnego.

Potrącenie należności następuje zgodnie z art. 498 K.c. Zgodnie z przywołanym artykułem, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

Potrącenie następuje poprzez złożenie oświadczenia woli przez jedną ze stron. Ze względu na wskazany w stanie faktycznym brak wzajemnych kontaktów pomiędzy stronami sugeruję doręczyć przedmiotowe oświadczenie na piśmie, za potwierdzeniem odbioru.

Z momentem złożenia oświadczenia woli w taki sposób, że druga strona mogła się zapoznać z jego treścią, oświadczenie nabywa moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe. Ponieważ potrącenie stało się możliwe z chwilą wydania wyroku sądowego zasądzającego określone należności na rzecz Pani byłego męża, oświadczenie o potrąceniu powinno anulować również wszelkie odsetki powstałe od tego czasu.

Pewną wątpliwość przy stosowaniu instytucji potrącenia może nasuwać treść art. 505 pkt 2 K.c., zgodnie z którym nie mogą być umorzone przez potrącenie wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania.

Pani wierzytelności, jak zostało wskazane w stanie faktycznym, należą do kategorii należności alimentacyjnych, a tym samym można je skategoryzować jako wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania.

Explicite zgodnie z treścią ustawy brak jest możliwości potrącenia Pani wierzytelności. Jednakże zarówno doktryna, jak i orzecznictwo, podejmując się wykładni art. 505 pkt 2 K.c., wskazuje, że „przepis art. 505 K.c. należy rozumieć tak, że wymienione w tym przepisie wierzytelności nie mogą być umorzone wbrew woli wierzyciela”. Ponieważ to Pani jest jedynym wierzycielem należności alimentacyjnych, to złożenie oświadczenia woli nie stanowi umorzenia wbrew Pani woli, a tym samym, na co wskazuje powyższa interpretacja, jest Pani uprawniona do złożenia przedmiotowego oświadczenia o potrąceniu.

Kopię oświadczenia o potrąceniu – wraz z dowodem nadania oraz potwierdzeniem odbioru przesyłki, a także wraz z dokumentacją potwierdzającą zarówno wysokość wymagalnych należności od Pani byłego męża, jak i to, że jest Pani jedynym dłużnikiem należności alimentacyjnych – należy złożyć wraz z pozwem przeciwegzekucyjnym do sądu właściwego ze względu na miejsce prowadzenia egzekucji.

Co zostało wskazane na wstępie, podstawą prawną do złożenia powództwa przeciwegzekucyjnego jest art. 840 § 1 pkt 2 K.p.c. W Pani przypadku zachodzą wszelkie przesłanki do zastosowania wskazanej podstawy przy złożeniu przez Panią oświadczenia woli o potrąceniu.

Po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie (złożenie oświadczenia woli o potrąceniu), wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane (może być wyegzekwowane jedynie w części); gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie. Zarzut potrącenia – zgodnie z nieprzytoczeniem tego faktu przez Panią w pytaniu – nie stanowił przedmiotu rozpoznania w sprawie o podział majątku.

Przy składaniu powództwa przeciwegzekucyjnego niezwykle istotne w Pani sprawie jest złożenie wniosku o zabezpieczenie powództwa w postaci zawieszenia egzekucji na podstawie art. 755 § 1 pkt 3 K.p.c. Uwzględnienie przez sąd tej formy zabezpieczenia w sytuacji przez Panią wskazanej jest w pełni zasadne, a co z tym idzie – powinno być zastosowane. Jeżeli sąd zawiesi egzekucję z nieruchomości, to ulegnie ona co najmniej oddaleniu w czasie – do chwili rozstrzygnięcia kwestii potrącenia.

Jeżeli potrącenie okaże się skuteczne, następnym możliwym krokiem będzie wykazanie, że w stosunku do nowej kwoty dochodzonej należności egzekucja z nieruchomości stanowi zbyt uciążliwy i nieproporcjonalny do wysokości długu środek egzekucyjny, a tym samym na mocy art. 799 K.p.c. komornik sądowy powinien obrać inny, mniej uciążliwy dla Pani sposób egzekucji. Jednakże są to czynności, które można podejmować dopiero po sukcesywnym zakończeniu poprzednich czynności.

Oczywiście wykazana powyżej droga postępowania ze względu na jej wieloetapowość zależy od wielu czynników, w tym od subiektywnej interpretacji przepisów przez sąd prowadzący sprawę. Tym samym nie ma gwarancji zakończenia powyższego postępowania tak, jak zostało to opisane powyżej.

Innych możliwości prawnych zapobieżenia egzekucji z Pani nieruchomości niestety nie ma.