Jak uchronić samochód przed egzekucją komorniczą, darowizna, sprzedaż czy inne rozwiązania?

Rozdzielność majątkowa małżeńska, długi małżonka, darowizna

Fakt, że posiadają Państwo rozdzielność majątkową małżeńską, nie powoduje, że ustają pomiędzy Państwem więzy rodzinne. Rozdzielność majątkowa to tylko i wyłącznie umowa majątkowa małżeńska, na podstawie której każdy z Państwa ma swój odrębny majątek. Zatem dokonanie darowizny na Pani rzecz jest dość ryzykowne w kontekście tzw. skargi pauliańskiej ze strony wierzyciela.

Skarga pauliańska – ryzyko wystąpienia przez wierzyciela

Zgodnie z art. 527 § 1 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2023 r., poz. 1610; dalej „K.c.”) gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Dla wystąpienia z żądaniem uznania czynności prawnej za bezskuteczną niezbędne jest pokrzywdzenie wierzycieli, uzyskanie korzyści majątkowej przez osobę trzecią, działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, wiedza osoby trzeciej lub możność dowiedzenia się o tym przy zachowaniu należytej staranności. Dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, jeśli zdaje sobie sprawę, że dokonanie czynności prawnej może doprowadzić do stanu, w którym zaspokojenie wierzycieli z jego majątku będzie niemożliwe. Pokrzywdzenie wierzycieli ma miejsce wtedy, gdy wskutek czynności prawnej dłużnik stał się niewypłacalny lub stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż przed dokonaniem czynności. Niewypłacalność należy rozumieć jako aktualny brak możliwości dłużnika wywiązania się z zobowiązań finansowych, jednak należy pamiętać, że nie jest to równoznaczne z ogłoszeniem upadłości. Niewypłacalność występuje, jeżeli egzekucja prowadzona zgodnie z przepisami K.p.c. nie doprowadzi do zaspokojenia roszczenia wierzyciela.

Przesłankami skargi pauliańskiej

1. Istnienie wierzytelności podlegającej ochronie pauliańskiej i pokrzywdzenie wierzycieli;
   Ustawowym kryterium przypisania danej czynności przymiotu zdziałanej z pokrzywdzeniem wierzyciela jest stwierdzenie, że spowodowała ona niewypłacalność dłużnika lub pogłębiła już istniejącą niewypłacalność. Niewypłacalność dłużnika stanowi obiektywnie istniejący stan faktyczny, dający się udowodnić. Natomiast pokrzywdzenie wierzycieli to ogół skutków, jakie stan niewypłacalności dłużnika powoduje w prawnie chronionej sferze wierzytelności.
2. Uzyskanie przez osobę trzecią korzyści majątkowej;
   Czynnością zdziałaną ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela jest czynność podjęta w sytuacji, w której dłużnik mógł przewidzieć, że w wyniku jej dokonania stanie się niewypłacalny lub niewypłacalny w większym stopniu. Przesłankę stanowi samo objęcie przez dłużnika swą świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Dla jej zaistnienia nie jest konieczne, aby dłużnik działał w bezpośrednim zamiarze pokrzywdzenia wierzyciela. Wystarczy, że dłużnik przewiduje takie pokrzywdzenie w granicach ewentualności;
3. Działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela;
   Uzyskanie korzyści majątkowej przez osobę trzecią polega na nabyciu przez nią rzeczy lub zbywalnego prawa majątkowego, bądź też na zwolnieniu jej z zobowiązania, a więc zarówno na zwiększeniu aktywów, jak i zmniejszeniu pasywów majątku osoby trzeciej. W praktyce najczęściej korzyść majątkowa osoby trzeciej wiąże się z przysporzeniem wskutek czynności odpłatnej, lecz cechującej się brakiem pełnej ekwiwalentności świadczenia osoby trzeciej – w takim przypadku korzyścią majątkową jest ta nieekwiwalentna część uzyskanego świadczenia.
4. Wiedza lub możliwość dowiedzenia się przez osobę trzecią o pokrzywdzeniu wierzycieli dłużnika i zła wiara osoby trzeciej;
   Odnośnie do przesłanki dotyczącej wiedzy lub możliwości dowiedzenia się przez osobę trzecią o pokrzywdzeniu wierzycieli, jak również złej wiary osoby trzeciej, chodzi o stan świadomości osoby trzeciej, która powinna wiedzieć, lub co najmniej przy zachowaniu należytej staranności móc się dowiedzieć, o krzywdzącym charakterze czynności. Stan świadomości osoby trzeciej oceniany jest wedle stanu istniejącego w chwili dokonywania czynności.

Natomiast zgodnie z art. 527 § 3 K.c. – jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku (małżonek oczywiście może być tak zakwalifikowany), domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Warto również wskazać, że czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

Zgodnie z art. 531 § 1 K.c. uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątków.

Zasadnicze znaczenie ma również przepis art. 533 K.c., zgodnie z którym – osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, może zwolnić się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela żądającego uznania czynności za bezskuteczną, jeżeli zaspokoi tego wierzyciela albo wskaże mu wystarczające do jego zaspokojenia mienie dłużnika.

Czas, jaki ma wierzyciel, aby wystąpić ze skargą pauliańską

Istotny jest również czas, w którym można wystąpić ze skargą pauliańską, art. 534 K.c. stanowi, że uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można żądać po upływie lat pięciu od daty tej czynności. Termin ten ma charakter zawity tzn. nie jest przywracalny, co oznacza, że jeżeli upłynie, to wierzyciel nie będzie mógł skutecznie wystąpić ze skargą pauliańską.

W opisanej sprawie darowizna na Pani rzecz spowoduje możliwość wystąpienia ze skargą pauliańską. Aby tego uniknąć, rekomendowałabym:

1. sprzedaż samochodu na Pani rzecz; przekazanie kwoty ze sprzedaży na zaspokojenie zadłużenia;
2. sprzedaż samochodu na rzecz osoby trzeciej oraz przekazanie kwoty ze sprzedaży na zaspokojenie zadłużenia.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296