Zmiana nazwiska z powodów osobistych

Kiedy można dokonać zmiany imienia lub nazwiska?

Na wstępie należy zaznaczyć, iż zarówno obecnie obowiązująca ustawa z dnia 17 października 2008 roku o zmianie imienia i nazwiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 220, poz. 1414), jak i jej poprzedniczka z 1956 roku wprowadzają zasadę względnej stabilizacji imion i nazwisk. Oznacza to, że – co do zasady – imię i nazwisko są trwałymi atrybutami człowieka, prawnie mu przypisanymi poprzez zarejestrowanie w aktach stanu cywilnego, a ich zmiana może nastąpić tylko z ważnych względów. Oznacza to także, że wola obywatela polskiego nie stanowi przesłanki samodzielnej i wystarczającej do zmiany imienia i nazwiska. „Względna stabilizacja imion i nazwisk jest wartością prawnie chronioną. Imię i nazwisko, z uwagi na spełniane funkcje w życiu jednostki, rodziny i grup społecznych oraz na znaczenie ich trwałości dla prawidłowej realizacji tych funkcji, nie mogą być postrzegane jedynie jako dobra osobiste, podlegające ochronie na gruncie prawa cywilnego” (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w sprawie o sygn. akt III SA/Wr 83/09).

Względna stabilizacja nazwiska ma wyjątki zgodnie z treścią art. 4 ust. 1 ustawy:

„Zmiany imienia lub nazwiska można dokonać wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności gdy dotyczą zmiany:

1. imienia lub nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka;
2. na imię lub nazwisko używane;
3. na imię lub nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione;
4. na imię lub nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada”.

Zmiana nazwiska z ważnych powodów

Powyższy katalog powodów, które mogą stanowić podstawę do zmiany imienia lub/i nazwiska, nie jest katalogiem zamkniętym, a to z powodu wyrażenia „w szczególności”. „Ważnymi powodami” zmiany nazwiska muszą być zatem okoliczności wskazane w art. 4 ust. 1 pkt 1-4 ustawy, ale nie tylko one stanowią przesłankę do zmiany imienia i / lub nazwiska. Z uwagi na niedookreślony charakter pojęcia „ważne powody”  kwestia spełniania warunków musi być jednak analizowana stosownie do konkretnego przypadku. To zatem konkretny stan faktyczny musi być przeanalizowany, aby stwierdzić, czy w jego ramach zachodzi ważny powód, dla którego mogłaby nastąpić zmiana nazwiska (imienia), czy też nie.

Z powyższej analizy wynika jedna ważna wiadomość – kwestię spełniania warunków do zmiany nazwiska (imienia) analizujemy stosownie do przypadku. Skoro tak jest, to trzeba sięgnąć do orzecznictwa, które w konkretnych przypadkach wskazuje nam, a co najmniej podpowiada, co należy rozumieć pod pojęciem „ważnych powodów” oraz jakie stany faktyczne nie wejdą do katalogu desygnatów tegoż pojęcia.

Zgodnie z tezami wyroku WSA we Wrocławiu:

„»Ważne względy« przemawiające za zmianą imienia lub nazwiska nie mogą wynikać jedynie z subiektywnego przekonania osoby żądającej zmiany, ale muszą również sprostać zobiektywizowanym i zracjonalizowanym kryterium oceny. Ponadto imię i nazwisko osoby, jako dwa podstawowe elementy identyfikujące tę osobę i składające się na jej stan cywilny, powinny być stabilne (...) Granicą rozważań organów orzekających powinno być ustalenie istnienia (lub braku) elementów oczywistej bezzasadności w motywach strony, na przykład cech kaprysu lub przekory”.

„Nie można bowiem uznać, że obawa przed zemstą osób z marginesu społecznego, którym jakoby zaszkodził, mieści się w przykładowym katalogu przesłanek zmiany imienia i nazwiska”.

Z kolei, WSA w Łodzi (sygn. akt III SA/Łd 147/08) w swoim wyroku stwierdził:

Zmiana nazwiska ze względu na zachowanie ojca

„Subiektywne odczucie skarżącego, nawet poparte określonymi okolicznościami faktycznymi, w świetle przepisów ustawy o zmianie imion i nazwisk nie może mieć decydującego znaczenia dla pozytywnego rozpatrzenia wniosku. Zarówno organ, jak i Sąd musi uwzględniać również kryteria obiektywne, które przesądzają o tym, że sytuacja danej osoby mieści się w katalogu ustawowych przesłanek zmiany imienia i nazwiska”.

W podobnym tonie wypowiedział się NSA w wyroku o sygn. akt II OSK 452/06.

Dla analizowanego stanu faktycznego orzeczenia te nie są niestety korzystne i obawiam się, że przytaczane przez Pana okoliczności (obiektywnie rzecz biorąc) nie będą stanowiły dostatecznej przesłanki do zmiany nazwiska.

Problemem tu jednak – w mojej ocenie – nie jest nazwisko Pańskiego ojca jako takie, a tylko jego stosunek wobec Pana osoby. Na to z kolei jest szereg innych metod, takich jak chociażby powództwo o naruszenie dóbr osobistych czy akt oskarżenia za znieważenie.

Reasumując – zmiana nazwiska wymaga, w sensie obiektywnym, ważnych powodów.

Do ochrony dobrego imienia służy w szczególności powództwo o naruszenie dóbr osobistych.

Do ochrony przed znieważeniem służy (w przypadku stosunku zstępny – wstępny, a więc bliskiego pokrewieństwa) prywatny akt oskarżenia.

Jeśli jednak chciałby spróbować Pan dokonać takiej zmiany, sugerowałbym jak najpełniejsze przedstawienie Pańskiej sytuacji i powodów, dla których źle się Pan czuje z noszonym przez siebie nazwiskiem. W mojej ocenie musiałby Pan rozwinąć myśl przedstawioną w zapytaniu, podać więcej konkretów, sytuacji, które faktycznie miały miejsce, itd.

Nie ma szablonu w takich sytuacjach, chociaż oczywiście są pewne wymogi formalne, które muszą być przy tego typu wnioskach (podaniach) spełnione.