Powrót do nazwiska panieńskiego bez rozwodu

Czy istnieje możliwość powrotu do nazwiska panieńskiego poza wzięciem rozwodu?

W zasadzie – poza powrotem do nazwiska panieńskiego po rozwodzie – istnieje tylko możliwość zmiany nazwiska na podstawie przepisów ustawy z roku o zmianie imienia i nazwiska, co odbywa się w trybie administracyjnym.

Zgodnie bowiem z art. 12 ust. 1 tejże ustawy decyzję o wyrażeniu zgody na zmianę imienia lub nazwiska bądź o odmowie wyrażenia zgody na zmianę imienia lub nazwiska wydaje kierownik urzędu stanu cywilnego właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego wnioskodawcy albo jego zastępca, a w przypadku braku takiego miejsca – kierownik urzędu stanu cywilnego właściwy ze względu na ostatnie miejsce pobytu stałego wnioskodawcy albo jego zastępca i do niego należy zwrócić się z pisemnym wnioskiem o zmianę nazwiska.

Wniosek do Urzędu Stanu Cywilnego w sprawie zmiany nazwiska 

Z przepisu tego wynika też jeden ważny wniosek, a mianowicie, że decyzja w sprawie zmiany imienia lub nazwiska ma obecnie charakter uznaniowy. Tak więc w przypadku zaistnienia „ważnych powodów” kierownik USC może (ale nie jest obowiązany) wydać rozstrzygnięcie w sprawie zmiany imienia lub nazwiska zgodnie z treścią wniosku.

Zależy to niestety od jego osobistego uznania.

Jednakże – co do zasady – oceny wniosku o zmianę nazwiska dokonuje kierownik, mając na uwadze art. 4 ww. ustawy, który brzmi następująco:

„Art. 4. 1. Zmiany imienia lub nazwiska można dokonać wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności gdy dotyczą zmiany:

1) imienia lub nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka;

2) na imię lub nazwisko używane;

3) na imię lub nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione;

4) na imię lub nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada”.

Użycie w przepisie sformułowania „w szczególności” oznacza, że podane dalej warunki zmiany nazwiska mają jedynie charakter przykładowy, więc także sytuacje inne niż wymienione mogą stanowić o istnieniu ważnego powodu do zmiany nazwiska.

Kiedy zmiana nazwiska jest dopuszczalna?

W orzecznictwie NSA przyjęto, „iż okoliczności, takie jak złożenie zeznań w charakterze świadka w sprawie karnej i obawa przed zemstą z tego powodu lub trudności w znalezieniu pracy po odbyciu kary pozbawienia wolności, nie mieszczą się w katalogu ustawowych przesłanek zmiany imienia i nazwiska z »ważnych względów« (obecnie »ważnych powodów«)”. Również zła sytuacja finansowa strony, posługiwanie się nowym nazwiskiem przez trzy lata w związku z zawarciem związku małżeńskiego, posiadanie wszystkich dokumentów na to nazwisko czy też fakt dobrego samopoczucia w związku z używaniem takiego nazwiska nie mogą stanowić „ważnych powodów” do zmiany nazwiska. Nie można żądać zmiany nazwiska na nazwisko o brzmieniu niepolskim, motywując takie żądanie jedynie fascynacją hinduizmem. Również „nieumiejętne, niewłaściwe lub nawet złośliwe odczytywanie nazwiska przez osoby trzecie, w sposób zmieniający jego brzmienie, a w konsekwencji także znaczenie słowa, nie stanowi żadnej z przesłanek, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk”.

Zdaniem NSA: „Zamiar powrotu przez skarżącego do nazwiska rodowego jego naturalnego ojca (wnioskodawca obecnie używane nazwisko uzyskał w związku z przysposobieniem go przez męża jego matki, po śmierci naturalnego ojca, gdy liczył dziesięć lat), w sytuacji gdy skarżący jest jego jedynym żyjącym potomkiem, uznać należy za ważny wzgląd do zmiany nazwisk w znaczeniu przepisu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk”.

„Podstawą do zmiany nazwiska winny być okoliczności szczególne, a nawet można by stwierdzić nadzwyczajne w okolicznościach danej sprawy”.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 29 kwietnia 1983 r. (SA/Ka 100/83, niepubl.), opowiadając się za stabilizacją imion i nazwisk, przyjął: „Imię i nazwisko są własnością osoby, służą do jej indywidualizowania w rodzinie i społeczeństwie, są przeto elementem porządku publicznego, który należy chronić przed destabilizacją. Decyzja o zmianie imienia i nazwiska jest zatem dopuszczalna tylko wtedy, gdy zachodzą rzeczywiście ważne powody” (por. P. Ruczkowski, Komentarz do ustawy o zmianie imienia i nazwiska).

Ponadto art. 5 stanowi, iż „zmiany nazwiska nie dokonuje się w przypadku ubiegania się o zmianę na nazwisko historyczne, wsławione w dziedzinie kultury, nauki, działalności politycznej, społecznej albo wojskowej, chyba że osoba ubiegająca się o zmianę nazwiska posiada członków rodziny o tym nazwisku”.

Powrót do nazwiska panieńskiego bez rozwodu

Powrót do nazwiska panieńskiego bez rozwodu nie jest niestety taki łatwy; wniosek należy bardzo dokładnie umotywować, wskazując na istnienie ważnych powodów do zmiany nazwiska (takich, jakie w rzeczywistości są w Pani przypadku). Spróbować zawsze warto, zwłaszcza że zwyczajowo gminy mają opracowane wzory takich wniosków, a opłata skarbowa wynosi jedynie 37 zł.

Zawsze też pozostaje inna możliwość – rozwód, powrót do nazwiska panieńskiego i powtórne małżeństwo bez przyjęcia nazwiska męża.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska - Dz.U. 2008 nr 220 poz. 1414
2. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 kwietnia 1983 r., sygn. akt SA/Ka 100/83