Uzyskanie świadectwa pracy za pracę w ramach przygotowania zawodowego od następcy prawnego nieistniejącego zakładu

Czy do stażu ubezpieczeniowego jest doliczany okres praktycznej nauki zawodu?

Odnosząc się do treści pytania sądzę, że należy wyjaśnić kilka wątków sprawy:

Po pierwsze, należy wyjaśnić, czy do stażu ubezpieczeniowego, do emerytury doliczany jest okres praktycznej nauki zawodu.

W treści art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) ustawodawca stwierdza, że „za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r., za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, są to: okresy zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia (…)”.

Takim okresem zatrudnienia w myśl przepisów ustawy emerytalnej jest okres zatrudnienia po ukończeniu 15 roku życia, jest to okres wykonywania tzw. praktycznej nauki zawodu.

Młodociani w okresie nauki zawodu pozostawali z pracodawcą w stosunku pracy. Dowodem, w oparciu o który okres praktycznej nauki zawodu może być doliczony do stażu ubezpieczeniowego, jest wymóg posiadania zawartej indywidualnej umowy pomiędzy zakładem pracy, który zatrudniał ucznia, a uczniem. Na marginesie zaznaczyć należy, że okres praktycznej nauki zawodu dotyczy owszem, ale wyłącznie uczniów tzw. szkół zawodowych.

Świadectwo pracy po ukończeniu pracy na stanowisku ucznia

Po drugie, istotne jest to, w jakim zakładzie pracy Pan wykonywał naukę w ramach praktycznej nauki zawodu.

Jeżeli nauka była wykonywana na rzecz pracodawcy w ramach zawartego stosunku pracy oraz w ramach indywidualnej umowy zawartej pomiędzy pracodawcą a uczniem, i był Pan, w tym czasie uczniem tzw. szkoły zawodowej (potocznie „ zawodówki”), to wówczas po stronie pracodawcy istnieje ustawowy obowiązek wydania świadectwa pracy.

Pracodawca w świadectwie pracy wskazuje, iż w okresie od dnia ... do dnia ... pracownik wykonywał pracę na stanowisku ucznia. Dodatkowo zakład pracy wydaje pracownikowi pozostałe dokumenty stanowiące podstawę doliczenia okresu zatrudnienia do emerytury, czyli zaświadczenie Rp-7, tj. zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, indywidualną umowę o praktyczną naukę zawodu.

Ponieważ nauka odbywała się w latach 1985-1988, zakład pracy nie ma obowiązku wydania zaświadczenia o okresach nieskładkowych, gdyż one zostały wprowadzone dopiero przepisami ustawy o rewaloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych, po dniu 14 listopada 1991 r.

W liście pisze Pan, iż świadectwo pracy jest niezbędne do przedłożenia w Wojskowym Biurze Emerytalnym. Podejrzewam, iż ubiega się Pan o świadczenie emerytalne.

W tym miejscu zobligowana jestem jednak do wskazania, wprawdzie na marginesie sprawy, odmiennych regulacji, jakie dotyczą przepisów wojskowych i zasad doliczania do stażu ubezpieczeniowego nauki w szkołach wojskowych.

Zasady doliczania do stażu ubezpieczeniowego nauki w szkołach wojskowych

Zatem jeżeli okres nauki zawodu w latach 1985-1988 jest okresem nauki w szkole wojskowej, to zdecydowanie należy prześledzić przepisy szczególne – ustawy wojskowej.

W latach 1970-2004 r. obowiązywała ustawa z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 16, poz. 134 ze zm.). Ta ustawa w sposób dwojaki regulowała naukę w szkole wojskowej. Uzależniała ją bowiem wyraźnie od wieku osoby:

1. do 17 roku życia – to uczniowie (nie podlega doliczeniu okres nauki do stażu ubezpieczeniowego).
   
   Art. 73 ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 16, poz. 134 ze zm.) określa, iż za zgodą przedstawiciela ustawowego do szkoły mogli być przyjęci małoletni uczniowie, którzy nie ukończyli 17 lat.
   
   Art. 73 ust. 2 powyższej ustawy – małoletni nie byli żołnierzami czynnej służby, aż do czasu ukończenia 17 roku życia. Po ukończeniu nauki i mianowaniu kandydata na stopień wojskowy – powoływano go do zawodowej służby wojskowej (art. 73 ust. 5 powyższej ustawy).
   
   Czyli tak jak wskazują przepisy ustawy, małoletni do czasu ukończenia 17 lat byli tylko i wyłącznie uczniami. Podkreślić należy, że w takiej sytuacji pracodawca świadectwa pracy nie ma obowiązku wystawić, a okres ten nie podlega doliczeniu do emerytury, jako okres nauki.

1. po 17 roku życia – to kandydaci (okres nauki podlega zaliczeniu do stażu ubezpieczeniowego).
   
   Zgodnie z treścią art. 64 ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 16, poz. 134 ze zm.) kandydaci na żołnierzy zawodowych i kandydaci małoletni przyjęci na naukę po ukończeniu 17 lat życia pełnili czynną służbę wojskową wyłącznie jako służbę kandydacką. Okres służby kandydackiej traktowany jest jako okres czynnej służby wojskowej w myśl przepisów art. 12 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66 ze zm.).
   
   Zgodnie z treścią art. 16 wymienionej ustawy – żołnierzom, którzy spełniają warunki określone w art. 12 (powyższej ustawy) zalicza się do wysługi emerytalnej, posiadane przed powołaniem do zawodowej służby wojskowej okresy składkowe i nieskładkowe w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Oznacza to, że okres nauki w szkole wojskowej jako służby kandydackiej może być zaliczony do wysługi emerytalnej.

Czy okres nauki praktycznej zawodu kończył się obowiązkiem wydania świadectwa pracy przez zakład pracy?

W tym miejscu jawi się pytanie, czy okres nauki praktycznej zawodu kończył się obowiązkiem wydania świadectwa pracy przez zakład pracy. Jeżeli tak, to powstaje obowiązek pracodawcy do jego wydania, łącznie z umową o praktyczną naukę zawodu.

Jeżeli był to okres nauki w szkole wojskowej, to w zależności od statusu ucznia i jego wieku okres nauki nie podlega doliczeniu do emerytury – uczniowie do 17 roku życia; albo okres nauki podlega zaliczeniu do emerytury jako okres służby wojskowejpo – po 17 roku życia byli to kandydaci.

Wariant trzeci, to sytuacja, gdy pracodawca nie zawarł z uczniem indywidualnej umowy o praktyczną naukę zawodu, były umowy zbiorowe, a uczniowie nie byli pracownikami zakładu. Wówczas pracodawca nie ma obowiązku wydania świadectwa pracy. Ponadto taki okres nauki nie zostanie doliczony do emerytury przez organ rentowy ze względu na brak indywidualnej umowy o praktyczną naukę zawodu i brak świadectwa pracy.

Zakres obowiązku pracodawcy wydania pracownikowi świadectwa pracy określa rozporządzenie MPiPS z dnia 15.05.1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania (Dz. U. Nr 60, poz. 284, z późn. zm.).

Obowiązek wydania pracownikowi świadectwa pracy

Rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy skutkuje powstaniem po stronie pracodawcy obowiązku wydania pracownikowi świadectwa pracy. Pracodawca jest obowiązany wydać pracownikowi świadectwo pracy „z urzędu”, bezwarunkowo i niezwłocznie.

Pracodawca nie może uzależniać sporządzenia i wydania świadectwa pracy od wystąpienia przez pracownika z odpowiednią inicjatywą. Obowiązek sporządzenia i wydania świadectwa pracy powstaje również niezależnie od spełnienia przez pracownika innych warunków, np. uprzedniego rozliczenia się z pracodawcą.

Obowiązek taki powstaje również i w sytuacji, gdy pracownik zwraca się z prośbą do pracodawcy o wydanie takiego dokumentu (art. 97 K.p.). Pracodawca powinien świadectwo pracy wydać niezwłocznie na żądanie pracownika, najpóźniej w terminie do 7 dni.

Wyjaśniam również, że następca prawny po byłym pracodawcy jest stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. Ponosi także pełną odpowiedzialność solidarną za wszelkie zobowiązania byłego pracodawcy. Odpowiada więc tak, jakby był pracodawcą (art. 23¹ K.p.).

Dodać należy, że obowiązek niezwłocznego wydania pracownikowi świadectwa pracy spoczywa na pracodawcy lub na pracowniku upoważnionym do działania w imieniu pracodawcy (zazwyczaj pracowniku działu kadr).

Co grozi za niewydanie pracownikowi świadectwa pracy?

Zgodnie z art. 282 § 1 pkt 3 K.p. niewydanie pracownikowi świadectwa pracy stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika.

Podstawa prawna : art. 282 § 1 pkt.3 Kodeksu pracy, oto jego dokładna treść:

„Art. 282. § 1. Kto, wbrew obowiązkowi:

1) nie wypłaca w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi albo uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny pracownika, wysokość tego wynagrodzenia lub świadczenia bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezpodstawnych potrąceń,

2) nie udziela przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniża wymiar tego urlopu,

3) nie wydaje pracownikowi świadectwa pracy, podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto wbrew obowiązkowi nie wykonuje podlegającego wykonaniu orzeczenia sądu pracy lub ugody zawartej przed komisją pojednawczą lub sądem pracy.”

Działanie pracodawcy, które jest uporczywe lub nosi znamiona złośliwości może być uznane za przestępstwo przeciwko prawom pracownika (art. 218 K.k.).

Podstawa prawna: art. 218 Kodeksu karnego, oto jego dokładna treść:

„Art. 218. § 1. Kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Osoba określona w § 1, odmawiająca ponownego przyjęcia do pracy, o której przywróceniu orzekł właściwy organ, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Osoba określona w § 1, która będąc zobowiązana orzeczeniem sądu do wypłaty wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia ze stosunku pracy, obowiązku tego nie wykonuje – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.”

Pracownikowi, który nie zgadza się z treścią wydanego świadectwa pracy, przysługuje prawo wystąpienia do pracodawcy z wnioskiem o sprostowanie świadectwa. W razie nieuwzględnienia wniosku pracownik może wystąpić o sprostowanie świadectwa pracy do sądu pracy (art. 97 § 21 K.p.). Ponieważ ustawa nie zastrzega formy pisemnej, pracownik może skierować do pracodawcy wniosek o sprostowanie świadectwa pracy również w formie ustnej.

Możliwość wystąpienia do sądu pracy z żądaniem sprostowania świadectwa pracy

Pracownik posiada możliwość wystąpienia do sądu pracy z żądaniem sprostowania świadectwa pracy, ale wyłącznie po uprzednim skierowaniu wniosku o sprostowanie świadectwa pracy do pracodawcy i tylko w razie nieuwzględnienia takiego wniosku przez pracodawcę.

Pracownik może wystąpić do sądu pracy zarówno w razie otrzymania decyzji pracodawcy odmawiającej uwzględnienia wniosku o sprostowanie świadectwa pracy, jak i w przypadku nieotrzymania w terminie żadnej odpowiedzi.

Pracodawca jest obowiązany zawiadomić pracownika na piśmie o negatywnym wyniku rozpatrzenia wniosku o sprostowanie świadectwa pracy w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku (§ 5 ust. 1 rozporządzenia w sprawie świadectw). W razie uwzględnienia wniosku, pracodawca ma obowiązek wydać pracownikowi, w terminie 7 dni od otrzymania wniosku, nowe świadectwo pracy.

 Odmowa pracodawcy wydania pracownikowi świadectwa pracy

Pracownikowi, któremu pracodawca (lub następca prawny pracodawcy) bezprawnie odmawia wydania świadectwa pracy przysługuje, niezależnie od roszczeń przewidzianych w Kodeksie pracy (o sprostowanie świadectwa pracy i o odszkodowanie), także roszczenie o wydanie świadectwa pracy.

Ponadto zauważyć należy, że zgodnie z treścią art. 99 Kodeksu pracy – pracownikowi przysługuje roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracodawcę wskutek niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy. Odszkodowanie to przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy z tego powodu, nie dłuższy jednak niż 6 tygodni. Orzeczenie o odszkodowaniu w związku z wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy stanowi podstawę do zmiany tego świadectwa.

Odmowa dobrowolnego wyrównania szkody wyrządzonej przez pracodawcę niewydaniem, nieterminowym wydaniem bądź wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy uzasadnia wystąpienie pracownika z żądaniem do sądu pracy. W takiej sytuacji pracownik nie musi wcześniej wyczerpać trybu postępowania wewnątrzzakładowego ani też dochować terminu przewidzianego dla wytoczenia powództwa o sprostowanie świadectwa pracy (art. 97 § 21). Zaspokojenia swego żądania może się zatem domagać w czasowych ramach ogólnego, 3-letniego terminu przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy (art. 291 § 1). W razie niewykonania przez pracodawcę obowiązku zmiany świadectwa pracy w następstwie orzeczenia o odszkodowaniu (art. 97 § 4) pracownik może się domagać ponownego odszkodowania na zasadach i w wysokości określonych przez art. 97 § 1 i 2.

Podstawa prawna: art. 291. § 1 Kodeksu pracy

„Art. 291. § 1. Roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

§ 2. Jednakże roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody, wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, ulegają przedawnieniu z upływem 1 roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia.

§ 2¹. Przepis § 2 stosuje się także do roszczenia pracodawcy, o którym mowa w art. 611 oraz w art. 101¹ § 2.

§ 3. Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, do przedawnienia roszczenia o naprawienie tej szkody stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego.

§ 4. Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną.

§ 5. Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem organu powołanego do rozstrzygania sporów, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą w trybie określonym w kodeksie przed takim organem, ulega przedawnieniu z upływem 10 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia lub zawarcia ugody.”

Wniosek o wydanie świadectwa pracy

Reasumując powyższe, jeżeli nie zwrócił się Pan na piśmie z wnioskiem o wydanie świadectwa pracy, to bardzo proszę to uczynić, jeżeli pracodawca nie wyda świadectwa, to wówczas przysługuje Panu prawo do:

1. wystąpienia na drogę postępowania sądowego (sąd pracy). Może Pan domagać się wydania świadectwa pracy oraz naprawienia szkody spowodowanej brakiem jego wydania.
2. zawiadomienia prokuratury o popełnieniu przez pracodawcę przestępstwa z art. 218 Kodeksu karnego, poprzez brak wydania świadectwa pracy.

Ponadto o naruszeniu przepisów prawa pracy (art. 97 K.p.) może Pan poinformować Państwową Inspekcję Pracy.

Następca prawny nawet po tylu latach ma obowiązek wydać świadectwo pracy. Jedyny problem polega na tym, czy wykonywana przez Pana praca kończyła się obowiązkiem wydania takiego świadectwa pracy, jeżeli tak, to jest to obowiązek następcy byłego pracodawcy. Bowiem ponosi on pełną odpowiedzialność za wszelkie zaniedbania prawne poprzedniego pracodawcy.

Wydanie przez następcę prawnego pracodawcy zaświadczenia Rp-7, skłania mnie ku przekonaniu, że łączył Pana z pracodawcą stosunek pracy, a skoro tak, to pracodawca (jego następca) ma obowiązek wydania świadectwa pracy.