Uznanie przez polski sąd rozwodu z Ukrainką na Ukrainie

Uznawanie wzajemnych dokumentów urzędowych i wyroków sądowych pomiędzy Polska a Ukrainą 

Polskie prawo niestety nie przewiduje rozwodów w takiej formie, jak to nastąpiło w Pana przypadku na Ukrainie – zgodne oświadczenie przed kierownikiem USC złożone przez małżonków.

Jedynym organem, jaki może orzec rozwód według prawa polskiego jest sąd.

Uznawanie wzajemnych dokumentów urzędowych i wyroków sądowych pomiędzy Polską a Ukrainą reguluje umowa dwustronna zawarta między Rzeczpospolitą Polską a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych z dnia 24 maja 1993 r.

W umowie tej wskazano m.in. że „jeżeli w chwili wszczęcia postępowania jeden z małżonków jest obywatelem jednej Umawiającej się Strony, drugi zaś – obywatelem drugiej Umawiającej się Strony, rozwód podlega prawu tej Umawiającej się Strony, na której terytorium mają oni miejsce zamieszkania. Jeżeli jeden z małżonków ma miejsce zamieszkania na terytorium jednej Umawiającej się Strony, a drugi na terytorium drugiej Umawiającej się Strony, właściwe jest prawo tej Umawiającej się Strony, przed której organem toczy się postępowanie” (art. 26 ust. 2).

Przeprowadzenie rozwodu na Ukrainie

Zatem z uwagi na to, że w momencie rozwodu nie mieli Państwo wspólnego miejsca zamieszkania ani w Polsce, ani na Ukrainie, to właściwym prawem w tej kwestii było prawo tego państwa, przed którym toczyło się postępowanie rozwodowe, a więc prawo Ukrainy. Zgodnie z przepisami tego państwa rozwód można przeprowadzić przed sądem, ale również może zostać przeprowadzony przez organ rejestracji stanu cywilnego, jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych dzieci i doszli do porozumienia lub jeżeli jedno z nich zostało uznane za zaginionego lub niezdolnego do czynności prawnych lub zostało skazane na karę pozbawienia wolności w wysokości co najmniej 3 lat. Rozwód przeprowadzony przed organem rejestracji stanu cywilnego staje się skuteczny od dnia jego zarejestrowania, rozwód sądowy od dnia uprawomocnienia się decyzji sądowej.

Uznanie w Polsce rozwodu zawartego na Ukrainie

Tak więc rozwód zawarty przez Państwa na Ukrainie jest w świetle tamtejszego prawa ważny i skuteczny. Pozostaje jednak sprawa uznania tego rozwodu w Polsce. W tej sytuacji należy powołać się na zapisy ww. umowy między Polską i Ukrainą, gdzie w art. 48 ust. 2 czytamy, iż „prawomocne orzeczenia niemajątkowe w sprawach rodzinnych, wydane przez organy inne niż sądy jednej Umawiającej się Strony, podlegają uznaniu na terytorium drugiej Umawiającej się Strony na zasadach określonych w artykułach 50-52.

Zgodnie z art. 50 „orzeczenia wymienione w artykule 49 podlegają uznaniu i wykonaniu na terytorium drugiej Umawiającej się Strony, jeżeli:

1) według prawa tej Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie zostało wydane, jest ono prawomocne i wykonalne, a w sprawach dotyczących zobowiązań alimentacyjnych również orzeczenie nieprawomocne, o ile jest wykonalne,

2) sąd, który wydał orzeczenie, był właściwy na podstawie niniejszej umowy, a w wypadku braku takiego uregulowania w umowie – na podstawie prawa wewnętrznego tej Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane,

3) strona nie była pozbawiona możności obrony swych praw, a w razie posiadania ograniczonej zdolności procesowej – należytego przedstawicielstwa, a w szczególności strona, która nie uczestniczyła w postępowaniu, otrzymała wezwanie na rozprawę we właściwym czasie i trybie,

4) sprawa między tymi samymi stronami o to samo roszczenie nie została już prawomocnie osądzona przez sąd tej Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane, i jeżeli między tymi samymi Stronami nie zostało wcześniej wszczęte postępowanie w tej samej sprawie przed sądem tej Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane,

5) orzeczenie organu państwa trzeciego między tymi samymi stronami i o to samo roszczenie nie było już uznane lub wykonane na terytorium tej Umawiającej się Strony, gdzie orzeczenie ma być uznane i wykonane,

6) przy wydaniu orzeczenia zastosowano prawo właściwe na podstawie niniejszej umowy, a w wypadku braku takiego uregulowania w umowie – na podstawie prawa wewnętrznego tej Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane.”

W myśl z kolei art. 51: „1. Wniosek o uznanie i wykonanie orzeczenia może być złożony bezpośrednio we właściwym sądzie tej Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane, lub też za pośrednictwem sądu, który rozpoznawał sprawę w pierwszej instancji.

2. Do wniosku należy dołączyć:

1) orzeczenie lub jego uwierzytelniony odpis wraz ze stwierdzeniem, że orzeczenie jest prawomocne i wykonalne, a w sprawach dotyczących zobowiązań alimentacyjnych, jeżeli orzeczenie jest nieprawomocne, wraz ze stwierdzeniem, że jest ono wykonalne, jeżeli nie wynika to z samego orzeczenia,

2) dokument stwierdzający, że strona, przeciwko której wydane zostało orzeczenie i która nie uczestniczyła w postępowaniu, otrzymała wezwanie na rozprawę we właściwym czasie i trybie, zgodnie z prawem tej Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie zostało wydane, natomiast w wypadku ograniczonej zdolności procesowej strony – dokument stwierdzający, że strona ta była należycie reprezentowana,

3) uwierzytelnione tłumaczenie wniosku oraz dokumentów wymienionych w punktach 1 i 2 na język tej Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane.”

Wreszcie art. 52 wskazuje, iż: „1. Do uznania i wykonania orzeczenia właściwy jest sąd tej Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane.

2. W postępowaniu tym sąd ogranicza się do zbadania, czy zostały spełnione warunki przewidziane w artykułach 50 i 51.

3. Do uznania i wykonania orzeczenia stosuje się prawo tej Umawiającej się Strony, na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane; dotyczy to także formy wniosku o uznanie i wykonanie orzeczenia. Do wniosku o uznanie i wykonanie orzeczenia należy dołączyć jego odpisy i odpisy załączników dla doręczenia uczestnikom postępowania.

4. Jeżeli na skutek wznowienia postępowania lub wszczęcia postępowania o uchylenie lub zmianę prawomocnego orzeczenia na terytorium tej Umawiającej się Strony, której sąd wydał orzeczenie, zostało wstrzymane wykonanie tego orzeczenia, zawiesza się postępowanie o uznanie i wykonanie orzeczenia lub postępowanie egzekucyjne na terytorium drugiej Umawiającej się Strony.

5. Rozpoznając sprawę o uznanie i wykonanie orzeczenia, sąd może żądać od stron wyjaśnień. Sąd ten może również zwrócić się o dodatkowe wyjaśnienia do sądu, który wydał orzeczenie.”

Wniosek o uznanie rozwodu przeprowadzonego na Ukrainie

Reasumując powyższe wywody prawne, wskazać należy, iż skoro rozwód odbył się według prawa ukraińskiego, a tam na równi z rozwodem sądowym traktowany jest rozwód przed urzędnikiem stanu cywilnego, oznacza to, że dokument ten winien być uznany przed polskim sądem. Wówczas do wniosku o uznanie takiego dokumentu należy załączyć uwierzytelniony odpis aktu (świadectwa) rozerwania ślubu i powołać się na wyżej wymienione przeze mnie przepisy umowy.

Niestety w praktyce nie jest tak różowo i nieraz spotkałam się z sytuacją, że sądy w Polsce odmawiały uznania rozwodów zawartych za granicą w innej formie niż orzeczenie sądu. W takiej sytuacji należy zastosować inną procedurę. Zgodnie z art. 26 ust. 4 umowy „w sprawach o rozwód w wypadku przewidzianym w ustępie 2 właściwy jest organ tej Umawiającej się Strony, na której terytorium małżonkowie mają miejsce zamieszkania. Jeżeli jeden z małżonków ma miejsce zamieszkania na terytorium jednej Umawiającej się Strony, a drugi – na terytorium drugiej Umawiającej się Strony, właściwe są organy obu Umawiających się Stron”. Ostatnie zdanie miałoby właśnie zastosowanie w Pana sprawie.

Oznacza to, że skoro Pana rozwód nie jest uznany w Polsce, to w świetle polskiego prawa jest Pan cały czas żonaty, co z kolei uprawnia Pana do wniesienia sprawy o rozwód przed polskim sądem. W tej sytuacji należy złożyć w sądzie normalny pozew rozwodowy bez orzekania o winie, załączyć przetłumaczony przez tłumacza przysięgłego akt małżeństwa oraz wniosek o wyznaczenie kuratora dla żony nieznanej Panu z miejsca pobytu. Wskazuje Pan wówczas, że żona ponad rok temu wróciła do swojego kraju i nie wie Pan o jej aktualnym miejscu pobytu. Oczywiście nie wspomina Pan o rozwodzie przeprowadzonym na Ukrainie przed urzędnikiem USC. W tej sytuacji sąd wyznaczy kuratora dla Pana żony i przeprowadzi rozwód pod jej nieobecność. Nie ukrywam, że jest to dosyć karkołomne rozwiązanie, ale jeżeli sąd nie uzna aktu rozerwania małżeństwa z Ukrainy, to nie ma innego sposobu, aby zalegalizować rozwód w Polsce. Nie przeprowadzi Pan również kolejnego rozwodu przed ukraińskim sądem, ponieważ po pierwsze w świetle prawa ukraińskiego jesteście już Państwo po rozwodzie, tak więc ponownego rozwodu nikt Państwu już nie da, a po drugie – jak Pan wyjaśnił, była żona jest już mężatką, a więc tym bardziej nie może ona niejako „ponownie” się z Panem rozwieść.