Były mąż nie zgadza się na podział majątku, co zrobić?• Data: 13-12-2023 • Autor: Łukasz Obrał |
Rozwód to nie tylko emocjonalne wyzwanie, ale często również skomplikowany proces prawny, szczególnie gdy chodzi o podział wspólnego majątku. Jednym z takich przypadków jest sytuacja, w której jeden z byłych małżonków nie zgadza się na sprzedaż lub wynajem wspólnego mieszkania. W podobnej sytuacji znalazła się pani Magda, która jest kilka lat po rozwodzie. Obecnie mieszka z dziećmi za granicą i wynajmuje małe mieszkanie. W Polsce zostało mieszkanie, które jest własnością jej i eksmęża, bo w trakcie rozwodu nie doszło do podziału majątku. Były mąż pomieszkuje trochę u swojej przyjaciółki, trochę w tym mieszkaniu. Jednak nie zgadza się na podział majątku, sprzedaż lub wynajem mieszkania. Naszej klientce zależy na uzyskaniu pieniędzy z tego mieszkania. Pyta też, co gdyby jedynym wyjściem miał być podział majątku, co stałoby się ze składkami do ZUS-u jej i byłego męża oraz jej składkami w OFE. Dowiedziała się bowiem, w funduszu, że po rozwodzie połowa zgromadzonych składek przekazana zostanie na rachunek OFE dla byłego męża. |
|
Wpływ orzeczenia rozwodu na majątek wspólny małżeńskiPo rozwodzie ustała wspólność majątkowa małżeńska, w jakiej pani Magda pozostawała z mężem w czasie trwania małżeństwa (o ile nie została ustanowiona rozdzielność majątkowa). Z listu wynika, iż mieszkanie stanowiło część majątku wspólnego małżeńskiego. Stosownie do art. 46 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Z powyższego przepisu wynika, iż od chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej do zarządu majątkiem, który wchodził w skład majątku wspólnego małżeńskiego, stosuje się przepisy o zarządzie majątkiem spadkowym. Stosownie do art. 1036 Kodeksu cywilnego spadkobierca (a także były małżonek) może za zgodą pozostałych spadkobierców (byłego małżonka) rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku. W braku zgody któregokolwiek z pozostałych spadkobierców rozporządzenie jest bezskuteczne o tyle, o ile naruszałoby uprawnienia przysługujące temu spadkobiercy na podstawie przepisów o dziale spadku. Jak podzielić wspólne mieszkanie po rozwodzie?Powyższy przepis oznacza, że może kobieta rozporządzić swoim udziałem w mieszkaniu (np. zbyć go) za zgodą swojego byłego męża. Rozporządzenie klientki udziałem bez zgody jej męża będzie bezskuteczne, jeżeli będzie naruszało jego uprawnienia wynikające z przepisów o podziale majątku wspólnego. Zgodnie z art. 199 Kodeksu cywilnego, do rozporządzania rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie, mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli. Zgodnie z powyższym przepisem pani Magda i jej były mąż mogą sprzedać mieszkanie i podzielić kwotę uzyskaną ze sprzedaży majątku pomiędzy siebie odpowiednio do ich udziałów w majątku wspólnym (istnieje domniemanie, że udziały małżonków są równe). Czy można sprzedać wspólne mieszkanie bez zgody byłego męża?Jeżeli chodzi o wystąpienie do sądu o wydanie zgody na sprzedaż mieszkania (w przypadku, gdyby były mąż nie zgodził się na sprzedaż), należy wskazać, że takie powództwo byłoby z pewnością oddalone, ponieważ zmierzałoby do obejścia przepisów o podziale majątku wspólnego (tak: Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 18 kwietnia 1975 r., sygn. akt. III CRN 247/74). Natomiast nasza klientka może wystąpić do sądu o wydanie zgody na wynajęcie tego mieszkania. Jednak ze względu na to, że, jak pisze, mąż przebywa we wspólnym mieszkaniu, trudno je będzie wynająć. Pozostaje dokonanie podziału majątku wspólnego małżeńskiego, w tym wspólnego mieszkania. Najprościej byłoby, gdyby byli małżonkowie dokonali podziału majątku wspólnego w sposób umowny. Taka umowa, ze względu na fakt, że w skład majątku wspólnego małżeńskiego wchodzi mieszkanie, powinna zostać zawarta w formie aktu notarialnego. Oczywiście, aby doszło do umownego podziału majątku wspólnego, musi istnieć pomiędzy byłą żoną a byłym mężem zgoda co do sposobu podziału majątku wspólnego. Podział sądowy majątku wspólnego po rozwodzieJeżeli takiej zgody nie ma, pozostaje skierowanie wniosku do sądu o dokonanie podziału majątku wspólnego małżeńskiego. Sądowy podział majątku wspólnego powinien, zgodnie z art. 1038 § 1 Kodeksu cywilnego, obejmować cały ten majątek (mieszkanie i inne składniki majątku, o ile są), jednak z ważnych powodów może być ograniczony tylko do jego części (np. tylko do mieszkania). Sądowy podział majątku wspólnego małżeńskiego dokonywany jest w postępowaniu nieprocesowym, a właściwym sądem jest sąd rejonowy miejsca położenia majątku. W postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd rozstrzyga m.in. także o:
Jeżeli przedmiotem podziału będzie wyłącznie wspólne mieszkanie, to sąd może dokonać podziału majątku, jako że zapewne mieszkania nie da się podzielić fizycznie na dwa, w następujący sposób:
Sądowy podział majątku wspólnego przez sprzedaż przedmiotu należącego do majątku wspólnegoTu muszę wskazać, że sądowy podział majątku wspólnego przez sprzedaż przedmiotu należącego do majątku wspólnego wiąże się z poniesieniem dodatkowych, wysokich kosztów. Sprzedaż mieszkania, jeżeli sąd wyda orzeczenie o takim sposobie podziału, odbędzie się na zasadach egzekucji komorniczej. Wiąże się to z wysokimi kosztami komorniczymi, a także z tym, że wydana w toku postępowania opinia rzeczoznawcy o cenie mieszkania zazwyczaj odbiega od rzeczywistej ceny, jaką byli małżonkowie mogliby uzyskać na wolnym rynku. Należy też pamiętać, że w pierwszej licytacji cena, od której zacznie się licytacja, stanowi 3/4 ceny oszacowania, a jeżeli ta licytacja nie przyniesie skutku, odbędzie się druga, gdzie cena wyjściowa będzie stanowiła 2/3 wartości mieszkania. Wiedząc o tych okolicznościach, sądy bardzo często przed wydaniem orzeczenia w sprawach, w których przyznanie mieszkania jednemu z małżonków za spłatą na rzecz drugiego nie wchodzi w grę, proponuje zawieszenie postępowania na jakiś okres, aby w tym czasie strony same sprzedały mieszkanie i podzieliły się kwotą uzyskaną ze sprzedaży. Podział majątku z rozstrzygnięciem o wzajemnych roszczeniachJak już powyżej wspomniałem, w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd rozstrzyga również o wzajemnych roszczeniach z tytułu posiadania poszczególnych składników majątku wspólnego. Dla pani Magdy ma to znaczenie ze względu na to, że, jak pisze, były mąż jest w chwili obecnej jedynym posiadaczem wspólnego mieszkania i nie wyraża on zgody na wynajęcie tego mieszkania. Z powodu braku zgody nie może ona wynająć mieszkania i uzyskiwać z tego tytułu dochodów. Należy przy tym pamiętać, iż zgodnie z art. 206 Kodeksu cywilnego, każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli. Podział majątku przez przyznanie mieszkania mężowi ze spłatą na rzecz żonyPani Magda może więc wystąpić o to, aby jednocześnie sąd – dokonując podziału majątku wspólnego np. przez przyznanie mieszkania mężowi i ustalenie spłaty na rzecz byłej żony, powiększył jej spłatę o tzw. utracone korzyści związane z tym, iż mąż jest jedynym posiadaczem mieszkania i jako jedyny z niego korzysta. Wysokość tych utraconych korzyści może ustalić, biorąc za podstawę połowę czynszu najmu, jaki by uzyskała, gdyby mieszkanie było wynajęte.
Z drugiej strony, jeżeli były mąż jako jedyny ponosi opłaty związane z mieszkaniem (koszty zarządu, fundusz remontowy itp.), może on żądać, aby sąd to uwzględnił i zasądził od naszej klientki na jego rzecz połowę poniesionych opłat za okres, w którym ponosił je samodzielnie. Do powyższego będzie miał zastosowanie art. 207 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną. Koszty postępowania o podział majątkuOdnośnie kosztów postępowania, to zgodnie z art. 38 ust. 1 ustawy o kosztach postępowania w sprawach cywilnych, opłata od wniosku o podział majątku wspólnego jest stała i wynosi 1000 złotych. Według ust. 2 art. 38, jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt podziału tego majątku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 złotych. Jak z tego wynika, najbardziej korzystnym pod względem finansowym rozwiązaniem kwestii podziału majątku wspólnego byłby sądowy podział majątku na podstawie zgodnego projektu przedstawionego przez klientkę i jej byłego męża. Koszt takiego podziału to tylko 300 zł. Powinna więc porozmawiać z byłym mężem o kwestii podziału mieszkania i jego ewentualnym wynajęciu. Jeżeli były mąż nie będzie chciał dojść do kompromisu w tej sprawie, to pozostanie wszczęcie postępowania o podział majątku wspólnego. Co do drugiej części pytania, to zgodnie z art. 31 § 2 pkt 3 Kodeksu rodzinnego, do majątku wspólnego należą w szczególności środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków. Podział majątku po rozwodzie a środki zgromadzone w funduszu emerytalnymNatomiast szczegóły związane z postępowaniem ze środkami zgromadzonymi w funduszu emerytalnym, a które wchodziły w skład majątku wspólnego małżeńskiego, określa ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. Zgodnie z art. 126 tej ustawy jeżeli małżeństwo członka otwartego funduszu uległo rozwiązaniu przez rozwód lub zostało unieważnione, środki zgromadzone na rachunku członka funduszu, przypadające byłemu współmałżonkowi w wyniku podziału majątku wspólnego małżonków, są przekazywane w ramach wypłaty transferowej na rachunek byłego współmałżonka w otwartym funduszu. Natomiast według art. 127 ustawy, wypłata transferowa jest dokonywana przez otwarty fundusz po przedstawieniu funduszowi dowodu, że środki zgromadzone na rachunku członka funduszu przypadły byłemu współmałżonkowi. Z powyższych przepisów wynika, ze fundusz przekaże środki na rachunek męża po przedstawieniu dowodu na to, że środki zgromadzone na rachunku przypadły byłemu mężowi. Takim dowodem jest umowa o podziale majątku wspólnego lub orzeczenie sądowe o podziale, w których wskazane zostanie, komu przypadły zgromadzone na rachunku środki. Jako że środki zgromadzone w funduszu należą do majątku wspólnego, podlegają one podziałowi. We wniosku o podział majątku wspólnego pani Magda powinna wskazać, że posiada środki w funduszu emerytalnym, jeżeli mąż również posiada zgromadzone środki, to również należy je wskazać. Sąd podzieli cały majątek, mieszkanie i środki zgromadzone w OFE. W wyniku orzeczenia o podziale sąd może przyznać pani Magdzie całość zgromadzonych w funduszu składek (najczęściej tak się dzieje), ale uwzględni wartość połowy tych środków (oczywiście tych zgromadzonych w czasie trwania wspólności ustawowej), ustalając ewentualną spłatę na rzecz żony lub męża. PrzykładyPrzykład 1 Anna i Marcin rozwiedli się dwa lata temu, ale nie podzielili majątku. Mieszkają oddzielnie, a wspólne mieszkanie stoi puste. Anna chciała je wynająć, aby zarobić dodatkowe pieniądze na utrzymanie i wychowanie dzieci, ale Marcin nie zgodził się na to. Ostatecznie, po konsultacji z prawnikiem, Anna zdecydowała się wystąpić do sądu o podział majątku, aby móc samodzielnie zarządzać swoją częścią mieszkania.
Przykład 2 Po rozwodzie Katarzyna zamieszkała z dziećmi w małym mieszkaniu, podczas gdy Paweł pozostał w dużym domu, który był wspólną własnością. Katarzyna chciała sprzedać dom, aby zapewnić sobie i dzieciom lepsze warunki życia, ale Paweł odmówił zgody. W rezultacie Katarzyna skierowała sprawę do sądu, który zdecydował o sprzedaży domu i podziale uzyskanych środków między byłych małżonków.
Przykład 3 Joanna i Tomasz rozwiedli się, ale nadal byli współwłaścicielami mieszkania, w którym Joanna mieszkała z nowym partnerem. Tomasz nie mieszkał w tym mieszkaniu, ale odmówił jego sprzedaży, mimo że Joanna potrzebowała pieniędzy na zakup nowego domu. Po wielu miesiącach negocjacji i braku porozumienia Joanna zdecydowała się na skierowanie sprawy do sądu, który ostatecznie orzekł podział majątku, umożliwiając Joannie sprzedaż swojej części mieszkania. PodsumowaniePodsumowując, w sytuacjach, gdy byli małżonkowie nie mogą osiągnąć porozumienia co do zarządzania lub podziału wspólnego majątku po rozwodzie, istnieją prawne ścieżki rozwiązania tych sporów. Polskie prawo oferuje różne opcje, w tym możliwość sądowego podziału majątku, co pozwala na sprawiedliwe rozwiązanie konfliktu. Oferta porad prawnychPotrzebujesz fachowej pomocy prawnej w sprawach rozwodowych i podziału majątku? A może były małżonek nie zgadza się na sprzedaż wspólnego mieszkania po rozwodzie? Skorzystaj z naszych usług porad prawnych on-line i profesjonalnego sporządzania pism. Już teraz opisz swój problem za pomocą formularza spod tekstu. Źródła:1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę, wypełniając formularz poniżej ▼▼▼. Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online O autorze: Łukasz Obrał Mgr prawa, absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Rzeszowskiego. Od 2004 r. zatrudniony w jednostce pomocy społecznej na stanowisku podinspektora prawnika. Zajmuje się udzielaniem porad w zakresie prawa rodzinnego, cywilnego, pracy, karnego, zabezpieczeń społecznych. |
|
Zapytaj prawnika
Najnowsze pytania w dziale