Jak zapobiec ubezwłasnowolnieniu?

Postępowanie sądowe w sprawie o ubezwłasnowolnienie

Postępowanie sądowe w sprawie o ubezwłasnowolnienie toczy się według ogólnych zasad cywilnego postępowania nieprocesowego, uregulowanego przepisami Kodeksu postępowania cywilnego.

Ubezwłasnowolnionym całkowicie może być osoba pełnoletnia, która wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem (art. 13 Kodeksu cywilnego).

Ubezwłasnowolnionym częściowo może być osoba pełnoletnia z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.

Sprawy o ubezwłasnowolnienie należą do właściwości sądów okręgowych, które rozpoznają je w składzie trzech sędziów zawodowych. W sprawach tych właściwy jest sąd okręgowy miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, a w razie braku miejsca zamieszkania – sąd miejsca jej pobytu.

Kto może zgłosić wniosek o ubezwłasnowolnienie?

Wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić:

1. małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie;
2. jej krewni w linii prostej (np. dziecko) oraz rodzeństwo;
3. jej przedstawiciel ustawowy.

Stąd więc ewentualny wniosek złożony przez brata męża (jako syna) jest formalnie dopuszczalny, a skutecznie złożony prowadzi do wszczęcia postępowania w sprawie ubezwłasnowolnienia.

W świetle przedstawionych przez Panią faktów warto jednak pamiętać, a być może również uświadomić brata męża, że kto zgłosił wniosek o ubezwłasnowolnienie w złej wierze (tzn. wiedząc, że wniosek ten nie zostanie uwzględniony przez sąd) lub lekkomyślnie, podlega karze grzywny do 1000 zł (art. 545 § 4 Kodeksu postępowania cywilnego).

Pragnę w tym miejscu Panią uspokoić: o wszczętym postępowaniu musi zostać poinformowana osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Tak więc nie ma ryzyka, że sąd orzeknie cokolwiek bez wiedzy matki Pani męża, a w konsekwencji i bez wiedzy Państwa.

Co więcej, gdy tylko matka Pani męża otrzyma informację o ewentualnym wszczętym postępowaniu w sprawie o ubezwłasnowolnienie, to Pani mąż może napisać do sądu wniosek o dopuszczenie go do sprawy w charakterze uczestnika postępowania – jako syna osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Uczestnik postępowania zaś jest informowany przez sąd o każdej rozprawie, może brać udział w rozprawach, składać wnioski i oświadczenia ustnie na rozprawie, jak i pisemnie poza rozprawą, słowem – może aktywnie brać udział w sprawie, na czym – jak rozumiem – Pani mężowi zależy, aby dać wyraz temu, że nie zgadza się z wnioskiem brata.

Jak przebiega postępowanie w sprawie o ubezwłasnowolnienie?

Ryzyko wydania przez sąd rozstrzygnięcia nieodpowiadającego sytuacji, w tym orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu, pomimo braku ku temu podstaw jest znikome, gdyż osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, sąd zawsze musi wysłuchać niezwłocznie po wszczęciu postępowania. Wysłuchanie odbywa się w obecności biegłego psychologa oraz – w zależności od stanu zdrowia osoby, która ma być wysłuchana – biegłego lekarza psychiatry lub neurologa, przy czym mąż jako uczestnik postępowania będzie mógł być obecny. Innymi słowy, w toku postępowania osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, musi być zbadana przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa, a także przez psychologa.

Jeżeli wniosek o ubezwłasnowolnienie dotyczy osoby pełnoletniej, sąd może na wniosek uczestnika postępowania lub z urzędu, przy wszczęciu lub w toku postępowania, ustanowić dla niej doradcę tymczasowego, gdy uzna to za konieczne dla ochrony jej osoby lub mienia. Doradcą tymczasowym należy ustanowić przede wszystkim małżonka, krewnego lub inną osobę bliską, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie wzgląd na dobro osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie.