Obowiązek umowy na wywóz nieczystości a sytuacje wyjątkowe, co warto wiedzieć?

Brak umowy z firmą asenizacyjną

Zgodnie z obowiązującymi przepisami właściciel posesji, na której znajduje się zbiornik bezodpływowy lub przydomowa oczyszczalnia ścieków, musi mieć podpisaną umowę z firmą asenizacyjną. Zgodnie bowiem z art. 5 i 6 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: u.c.p.g.) właściciel nieruchomości posiadającej zbiornik bezodpływowy lub przydomową oczyszczalnię ścieków musi podpisać umowę na odbiór nieczystości. Obowiązek ten dotyczy każdego właściciela nieruchomości i właściciela firmy, która znajduje się na terenie nieskanalizowanym.

W przypadku braku umowy z firmą asenizacyjną wójt, burmistrz lub prezydent miasta ma obowiązek wezwać właściciela zbiornika bezodpływowego do natychmiastowego usunięcia uchybień w tym zakresie. Jeśli w określonym czasie mieszkaniec nie wywiąże się z obowiązku, urząd wydaje decyzję administracyjną o wykonaniu wywozu zastępczego. W wydanej decyzji gmina ustala wysokość opłat i terminy wywozu nieczystości ciekłych, a także wskazuje firmę, która odbierze ścieki z posesji. Decyzja jest wydawana na rok i może zostać przedłużona, jeżeli właściciel nieruchomości nie przedstawi podpisanej umowy z firmą asenizacyjną w okresie co najmniej 3 miesięcy poprzedzających datę zakończenia obowiązywania decyzji administracyjnej. Nadto zgodnie z art. 10 może zostać nałożona kara grzywny.

Niemniej art. 6 ust. 1 brzmi:

„1. Właściciele nieruchomości, którzy pozbywają się z terenu nieruchomości nieczystości ciekłych, oraz właściciele nieruchomości, którzy nie są obowiązani do ponoszenia opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi na rzecz gminy, wykonując obowiązek określony w art. 5 ust. 1 pkt 3b, są obowiązani do udokumentowania w formie umowy korzystania z usług wykonywanych przez:

1) gminną jednostkę organizacyjną lub przedsiębiorcę posiadającego zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych lub osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych lub,

2) gminną jednostkę organizacyjną lub przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, wpisanego do rejestru działalności regulowanej, o którym mowa w art. 9b ust. 2

– przez okazanie takich umów i dowodów uiszczania opłat za te usługi”.

Można więc bronić stanowiska, że obowiązek posiadania ww. umowy dotyczy właścicieli nieruchomości, którzy pozbywają się nieczystości ciekłych, a nie wszystkich tych, którzy posiadają zbiornik, ale nie dokonują pozbywania się nieczystości ciekłych.

Zgodnie z wyrokiem WSA w Gliwicach z 31.01.2024 r., sygn. akt II SA/Gl 1494/23: „Obowiązek, o którym mowa w art. 6 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu porządku i czystości w gminach (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 2519), tj. do uiszczania opłat za opróżnianie zbiorników bezodpływowych przez Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej, może zostać nałożony na podmiot, który jest właścicielem w rozumieniu omawianej ustawy, jednocześnie pozbywa się z terenu tej nieruchomości nieczystości ciekłych oraz nie zawarł stosownej umowy”.

Stosowalność art. 6 tej ustawy została zatem ograniczona do właścicieli nieruchomości:

1) pozbywających się z terenu nieruchomości nieczystości ciekłych – wszystkich,

2) pozbywających się z nieruchomości odpadów komunalnych – tylko tych, którzy nie są obowiązani do ponoszenia opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi na rzecz gminy, czyli tych, którzy nie zostali objęci systemem gospodarowania odpadami komunalnymi przez gminę, określonym w nowym rozdziale 3a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach; praktycznie chodzi o właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy (warsztaty, firmy, urzędy itp.), i to jeszcze przy dodatkowym założeniu, że rada gminy nie wydała uchwały obejmującej także ich systemem gospodarowania odpadami komunalnymi przez gminę.

Niekorzystanie z nieruchomości a konieczność zawarcia umowy

Na tle art. 6 ust. 1 pojawia się istotne pytanie, czy właściciel nieruchomości może uchylić się od zawarcia umowy, argumentując, że na jego nieruchomości odpady komunalne nie powstają. Jak wskazuje doktryna prawnicza: „Proste doświadczenie życiowe podpowiada, że na nieruchomości odpady komunalne powstawać muszą, aczkolwiek nie można wykluczyć dowodu przeciwnego. Jeżeli właściciel nieruchomości wykaże, że odpady u niego naprawdę nie powstają, to nie widać podstaw do zmuszenia go do zawarcia umowy” (tak: D. Danecka, W. Radecki, Utrzymanie czystości i porządku w gminach. Komentarz, opublikowano: WKP 2023.

Tu sprawa jest trudniejsza. Wszak art. 5 u.c.p.g. wprost wskazuje:

„1. Właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku przez:

1) wyposażenie nieruchomości w worki lub pojemniki, przeznaczone do zbierania odpadów komunalnych, utrzymanie tych pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym oraz utrzymanie w odpowiednim stanie sanitarnym i porządkowym miejsc gromadzenia odpadów, chyba że na mocy uchwały rady gminy, o której mowa w art. 6r ust. 3, obowiązki te w całości lub w części przejmie gmina jako część usługi w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości w zamian za uiszczoną przez właściciela opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi;

2) przyłączenie nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej lub, w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposażenie nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych, spełniające wymagania określone w przepisach odrębnych; przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe, jeżeli nieruchomość jest wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków spełniającą wymagania określone w przepisach odrębnych;

3) zbieranie w sposób selektywny powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami określonymi w regulaminie oraz sposobem określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 4a ust. 1;

3a) gromadzenie nieczystości ciekłych w zbiornikach bezodpływowych lub osadnikach w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków;

3b) pozbywanie się zebranych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych oraz nieczystości ciekłych w sposób zgodny z przepisami ustawy i przepisami odrębnymi;

4) uprzątnięcie błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z dróg dla pieszych położonych wzdłuż nieruchomości, przy czym za taką drogę uznaje się wydzieloną część drogi publicznej przeznaczoną do ruchu pieszych położoną bezpośrednio przy granicy nieruchomości; właściciel nieruchomości nie jest obowiązany do uprzątnięcia drogi dla pieszych, na której jest dopuszczony płatny postój lub parkowanie pojazdów samochodowych;

5) realizację innych obowiązków określonych w regulaminie.

1a. Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne są przekazywane przez właścicieli nieruchomości gminnej jednostce organizacyjnej lub przedsiębiorcy odbierającemu odpady komunalne wpisanemu do rejestru działalności regulowanej, o którym mowa w art. 9b ust. 2.

6. Nadzór nad realizacją obowiązków określonych w ust. 1–4 sprawuje wójt, burmistrz lub prezydent miasta.

7. W przypadku stwierdzenia niewykonania obowiązków, o których mowa w ust. 1–4, wójt (burmistrz, prezydent miasta) wydaje decyzję nakazującą wykonanie obowiązku.

8. Ust. 7 nie dotyczy obowiązków, o których mowa w ust. 1 pkt 3–3b.

9. Wykonywanie decyzji, o której mowa w ust. 7, podlega egzekucji w trybie przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2023 r. poz. 2505 i 2760)”.

Zgodnie zaś z art. 10 ust. 2 „kto nie wykonuje obowiązków wymienionych w art. 5 ust. 1 lub 1a, podlega karze grzywny”.

Obowiązek utrzymania czystości i porządku

Ustawodawca nakazuje każdemu właścicielowi nieruchomości realizację ww. obowiązków z art. 5 (nie tylko właścicielowi nieruchomości zamieszkałej). Artykuł 5 określa podmioty, tj. właścicieli nieruchomości (ust. 1 i 1a), wykonawców robót budowlanych (ust. 2), przedsiębiorców użytkujących torowiska pojazdów szynowych (ust. 3), zarząd drogi (ust. 4) oraz gminę (ust. 5) oraz zakres ciążących na nich obowiązków związanych z utrzymaniem czystości i porządku na określonych ustawowo terenach.

Ustawodawca w ust. 6 komentowanego przepisu wskazuje również organ nadzoru nad realizacją powyższych obowiązków oraz ustala skutki prawne stwierdzenia niewykonania tychże obowiązków (ust. 7–9). Obowiązki, o których mowa w art. 5 ust. 1–5 u.c.p.g., ciążą na podmiotach zobowiązanych z mocy samego prawa (ex lege). Wskazane obowiązki wynikają zatem wprost z ustawy i nie wymagają konkretyzacji w drodze decyzji administracyjnej jakiegokolwiek podmiotu.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach - Dz.U. 1996 nr 132 poz. 622