Awaria kanalizacji na prywatnej działce, kto odpowiada za naprawę?

Obowiązki przedsiębiorstwa i odbiorców

Na gruncie obecnych przepisów istnieje dualizm w zakresie określenia obowiązków co do utrzymania przyłączy wodociągowo- kanalizacyjny. Niemniej warto wskazać, że orzecznictwo sądowe i UOKiK rozmija się nieco z doktryną, stojąc na stanowisku, że narzucanie odbiorcom usług ponoszenia kosztów utrzymania przyłączy powstałych przed wejściem w życie ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, stanowi praktyki monopolistyczne.

Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, która weszła w życie z dniem 14 stycznia 2002 r., jednoznacznie określiła zasady rozdziału kosztów budowy i utrzymania przyłączy i sieci wodociągowych i kanalizacyjnych pomiędzy odbiorcę i przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne. I tak, przedsiębiorstwo obowiązane jest zapewnić realizację budowy i rozbudowy urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych, a ponadto koszty zainstalowania i utrzymania wodomierza głównego. Natomiast odbiorca ubiegający się o przyłączenie nieruchomości do sieci zapewnia na własny koszt realizację przyłączy oraz studni wodomierzowej, pomieszczenia przewidzianego do lokalizacji wodomierza głównego oraz koszty urządzenia pomiarowego. Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy „jeżeli umowa o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków nie stanowi inaczej, odbiorca usług odpowiada za zapewnienie niezawodnego działania posiadanych instalacji i przyłączy wodociągowych lub instalacji i przyłączy kanalizacyjnych z urządzeniem pomiarowym włącznie”.

W doktrynie podkreśla się natomiast, że w sferze faktycznej samo włączenie przyłącza do sieci powoduje, że przedsiębiorstwo wchodzi w jego posiadanie. Taka zmiana stanu faktycznego powoduje z kolei powstanie po stronie przedsiębiorstwa obowiązku niezawodnego działania przyłacza w celu odebrania ścieków czy zaopatrzenia w wodę (B. Brynczak, Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków – Komentarz, WK 2015, cz. 4 do art. 5).

Wcześniej wykonane przyłącza

Przepisy te mają zastosowanie wprost do stanów faktycznych, które zaistniały po wejściu w życie ustawy. Natomiast zakres zastosowania wymogów tej ustawy do wcześniej ukształtowanych stanów faktycznych regulują tzw. przepisy intertemporalne (przejściowe), zawarte zawsze w końcowych przepisach ustawy. I tak, zgodnie z art. 31 ust. 1 omawianej ustawy „osoby, które wybudowały z własnych środków urządzenia wodociągowe i urządzenia kanalizacyjne, mogą je przekazywać odpłatnie gminie lub przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu, na warunkach uzgodnionych w umowie”.

Osoby, które wybudowały przyłącza wodociągowe przed wejściem w życie ustawy, mogły zatem przekazać je odpłatnie przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu. Przed wejście ustawy samo przedsiębiorstw mogło je wybudować. Jeżeli zatem takie przekazanie nastąpiło lub od początku właścicielem było przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne (tutaj zakład komunalny), to koszty utrzymania przyłączy ponosi obecnie przedsiębiorstwo wodociągowe.

Jeżeli przekazanie, realizacja przyłączy nastąpiło przed wejściem w życie ustawy, również należy stwierdzić, że koszty utrzymania przyłączy obciążają obecnie przedsiębiorstwo wodociągowe. Warto także zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 49 Kodeksu cywilnego „urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa”. Konkludując, urządzenia wymienione w art. 49 § 1, z chwilą ich fizycznego połączenia z siecią należącą do przedsiębiorstwa przestają być częścią składową nieruchomości i stają się samoistnymi rzeczami ruchomymi, które mogą być przedmiotem odrębnej własności i obrotu.

Powołany przepis nie przesądza więc, że istnieje jakikolwiek automatyzm w przejściu prawa własności. Oznacza to, że dla skutecznego przejścia prawa własności konieczne jest dokonanie stosownej czynności prawnej bądź odpłatnej (np. sprzedaż) bądź nieodpłatnej (np. darowizna, użyczenie). Oznacza to także, że dopuszczalne jest zachowanie przez przedsiębiorstwo prawa własności i przekazanie odbiorcy przyłącza do eksploatacji na podstawie stosunku obligacyjnego. A zatem na podstawie powyższego należałoby zapytać zakład komunalny, od kiedy i na jakiej podstawie prawnej stał się Pan nie tylko posiadaczem, ale nawet właścicielem przyłącza wodno-kanalizacyjnego, które do tej pory należało do przedsiębiorstwa. Jaki stosunek obligacyjny o tym zadecydował. Nadto warto zaznaczyć, że wskazane byłoby ujawnienie umowy, na mocy której przedmiotowe przyłącza zostały przeniesione na majątek przedsiębiorstwa komunalnego, skoro obecnie usiłuje ono zadysponować nimi na rzecz właścicieli nieruchomości.

Skoro bowiem go brak, to obecne przerzucanie kosztów utrzymania przyłączy na odbiorców stanowi praktykę ograniczającą konkurencję poprzez wykorzystanie posiadanej pozycji dominującej, tj. naruszenia przepisu art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów.