Kontrola wydawania alimentów

Obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka

Podstawę prawną opinii stanowią przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zwanego dalej K.r.o.

Niniejsza opinia zostanie podzielona na dwie części. Pierwsza dotyczy kwestii zarządzania alimentami, druga odnosić będzie się do wyrażenia zgody na wydanie dziecku paszportu.

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw. Matka dziecka, jako osoba, której przysługuje (jak mniemam) pełna władza rodzicielska, winna sprawować pieczę nad majątkiem dziecka. Do majątku dziecka wchodzą m.in. alimenty, które otrzymuje od Pana.

Czy jest możliwość kontroli sposobu wydatkowania alimentów zasądzonych na dziecko?

Wyrok, na podstawie którego opłaca Pan alimenty, określa jedynie osobą uprawnioną do odbioru alimentów, termin ich zapłaty oraz wysokość. Ustawodawca nie przewiduje możliwości kontroli sposobu wydatkowania alimentów. Skutkiem powyższego jest brak możliwości prawnych wydania przez sąd zarządzenia mającego na celu ochronę praw majątkowych dziecka. Jeżeli w Pana ocenie opłacane alimenty są wydatkowe w sposób nienależyty, tj. nie cała kwota jest wydatkowana na dziecko, może Pan wystąpić do sądu z pozwem o obniżenie alimentów z uwagi na podejrzenie, że nie wszystkie płacone przez Pana pieniądze przekazywane są na utrzymanie dziecka. Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Z treści Pana pytania wynika bowiem, że matka może mieć problem z udokumentowaniem przed sądem sposobu wydatkowania środków, a to z kolei wskazywać winno na mniejsze aniżeli wykazywane w sądzie usprawiedliwione potrzeby dziecka.

Udowodnienie sum pieniężnych wydatkowanych na dziecko

Wyraźnie podkreślić należy jednak, że hojność, którą Pan w obecnej chwili prezentuje, może być w najbliższym czasie wykorzystana przeciwko Panu. Matka dziecka może bowiem w każdym czasie wystąpić z pozwem o podwyższenie alimentów na dziecko, wskazując, że Pana możliwości zarobkowe i majątkowe są znaczenie większe aniżeli wynika to z ustalonej kwoty. Jeżeli będzie Pan kupował dziecku jakiekolwiek rzeczy (bez względu na ich cel), proszę wnosić o wydanie faktury (dokument imiennego zakupu), który pozwoli Panu udokumentować – udowodnić – środki wydatkowane na dziecko.

Rozstrzygnięcie o miejscu pobytu dziecka i wydaniu paszportu

Odnosząc się do wyrażenia zgody na wydanie dziecku paszportu, należy wskazać, że każde z Państwa jest obowiązane i uprawnione do wykonywania władzy rodzicielskiej. Jednakże o istotnych sprawach dziecka jako rodzice rozstrzygać powinni Państwo wspólnie; w braku porozumienia między wami rozstrzyga sąd opiekuńczy. Rozstrzygnięcie o miejscu pobytu dziecka jest rozstrzygnięciem o istotnej sprawie dziecka (art. 582 Kodeksu postępowania cywilnego, w skrócie: K.p.c.), a nie rozstrzygnięciem o pozbawieniu lub ograniczeniu władzy rodzicielskiej, nawet w sytuacji, w której brak porozumienia rodziców w tej kwestii stanowi główne zarzewie konfliktu (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2012 r., sygn. akt III CZP 21/12). Sprawa o wyrażenie przez sąd opiekuńczy zgody zastępującej oświadczenie woli jednego z rodziców w postępowaniu o wydanie paszportu małoletniemu dziecku jest sprawą z zakresu prawa opiekuńczego.

Odmowa zgody przez rodzica na wydanie dziecku paszportu

Jeżeli odmówi Pan zgody na wydanie paszportu, wówczas matka dziecka będzie mogła wystąpić do sądu z wnioskiem o wyrażenie zgody na wydanie dziecku paszportu. W takiej sytuacji będzie miał Pan możliwość przedstawienia swoich wątpliwości i wskazania zagrożeń dla dziecka. Wyraźnie podkreślić należy treść postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1985 r. (sygn. akt III CRN 19/85), zgodnie z którym „wyjazd dziecka za granicę w celu spędzenia tam wakacji, jako należący do istotnych spraw dziecka wymaga zgody obojga rodziców, wykonujących władzę rodzicielską, a w braku takiej zgody orzeczenia sądu opiekuńczego”.

W mojej ocenie z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że czym innym jest wyrażenie zgody na wydanie paszportu celem spędzenia wakacji, a czym innym jest wyjazd za granicę na pobyt stały małoletniego wraz z jednym z rodziców.

Wyjazd jednego z rodziców wraz z dzieckiem na pobyt stały za granicę

Należy wskazać na pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 10 listopada 1971 r. (sygn. akt III CZP 69/71), zgodnie z którym „na wyjazd za granicę na pobyt stały małoletniego wraz z jednym z rodziców, któremu w wyroku rozwodowym powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej, potrzebne jest zezwolenie sądu opiekuńczego, jeżeli drugi z rodziców, któremu powierzono nadzór nad wychowaniem dziecka, nie złożył oświadczenia wyrażającego zgodę na wyjazd dziecka”.

Ustawodawca wprowadził jednak ograniczenie w przypadku składania wniosku o wydanie paszportu dla małoletniego dziecka. W takiej sytuacji rodzice zmuszeni są wspólnie złożyć taki wniosek. Pan jako ojciec dziecka może nie wyrazić zgody konieczne będzie uzyskanie zgody sądu. Powyższe znajduje swoje uzasadnienie w treści art. 97 § 2 K.r.o., zgodnie z który o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Z wnioskiem takim winna jednak wystąpić matka dziecka, a nie Pan, ponieważ to ona ma interes w wyrobieniu dziecku paszportu.

Wyrażając zgodę na wyrobienie paszportu, pozbawia się Pan możliwości przedstawienia swojego stanowiska w sprawie.

Reasumując: prawo polskie nie przewiduje możliwości sprawowania kontroli nad wydatkowanymi alimentami. Nadto wskazać należy, że wydanie dla dziecka paszportu wymaga Pana zgody. Brak zgody spowoduje konieczność wystąpienia przez matkę na drogę sądową. Powyższe jest jednak w mojej ocenie korzystne, ponieważ będzie Pan mógł w pełni przedstawić swoje stanowisko w tej sprawie.