Komornicze zajęcie wierzytelności

Jakie skutki wywołuje zajęcie wierzytelności?

Zajęcie wierzytelności jest dokonane z chwilą doręczenia niniejszego wezwania dłużnikowi zajętej wierzytelności (samorządowej jednostce budżetowej) – art. 900 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (w skrócie K.p.c.). Zajęcie komornicze wyklucza swobodne dysponowanie wynagrodzeniem przez wykonawcę. Z przepisu art. 896 § 1 K.p.c. wynika, że rozporządzenie zajętą wierzytelnością jest niedopuszczalne. Trzeba mieć też na uwadze art 902 K.p.c., zgodnie z którym „do skutków zajęcia stosuje się odpowiednio art. 885, 887 i888, ado skutków niezastosowania się do wezwań komornika oraz do obowiązków wynikających z zajęcia – art. 886”. W myśl art. 885 K.p.c. „zajęcie ma ten skutek, że w stosunku do wierzyciela egzekwującego nieważne są rozporządzenia wynagrodzeniem przekraczające część wolną od zajęcia, dokonane po jego zajęciu, a także przed zajęciem, jeżeli wymagalność wynagrodzenia następuje po zajęciu”.

Z powyższego wynika, że zajęcie wierzytelności wywołuje zbliżone skutki jak zajęcie wynagrodzenia za pracę (ściślej – zajęcie wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę).

Jeżeli zajęcie wierzytelności miało miejsce wcześniej, to jest przed rozporządzeniem wynagrodzeniem przez wykonawcę generalnego na rzecz podwykonawcy należność głównego wykonawcy należy przelać na konto wskazane w zawiadomieniu o komorniczym zajęciu wierzytelności.

Niezastosowanie się do zajęcia wierzytelności

Niezastosowanie się przez zamawiającego do zajęcia wierzytelności powoduje skutki opisane w art. 886 § 3 K.p.c. w związku z art. 902 K.p.c. Zgodnie z art. 886 § 3 K.p.c. „dłużnik wierzytelności [samorządowa jednostka budżetowa], który nie zastosował się do wezwania z art. 881 i 882 K.p.c. lub w inny sposób naruszył obowiązki wynikające z zajęcia bądź złożył oświadczenie przewidziane w art. 882 niezgodne z prawdą albo dokonał wypłaty zajętej części wynagrodzenia dłużnikowi, odpowiada za wyrządzoną przez to wierzycielowi szkodę”.

Rozporządzenie wierzytelnością przed komorniczym zajęciem wierzytelności

Odmienna sytuacja będzie wówczas, gdy rozporządzenie wierzytelnością miało miejsce przed komorniczym zajęciem wierzytelności.

Wprawdzie mający tutaj zastosowanie art. 885 K.p.c. stanowi, że „zajęcie ma ten skutek, że w stosunku do wierzyciela egzekwującego nieważne są rozporządzenia wynagrodzeniem przekraczające część wolną od zajęcia, dokonane po jego zajęciu, a także przed zajęciem, jeżeli wymagalność wynagrodzenia następuje po zajęciu”, jednakże trzeba przyjąć, że art. 885 K.p.c. w zakresie, w jakim dotyczy skutku nieważności rozporządzenia wierzytelnością przed zajęciem, której wymagalność następuje po zajęciu, do wierzytelności niemającej charakteru periodycznego nie znajduje w ogóle zastosowania. Za przyjętym poglądem przemawia specyfika egzekucji z wynagrodzenia za pracę nastawiona przede wszystkim na egzekucję ze świadczeń periodycznych, powtarzających się w przyszłości po jej wszczęciu. Inaczej jest w odniesieniu do jednostkowej wierzytelności, która ma wysokość stałą i nie narastającą, przez co nie ma możliwości stopniowego zaspakajania się wierzyciela wraz z upływem czasu. Powyższe stanowisko potwierdza orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2008 r., sygn. akt I CSK 357/07: „artykuł 885 in fine w związku z art. 902 K.p.c. nie ma zastosowania do wierzytelności, polegającej na obowiązku spełnienia świadczenia jednorazowego, jeżeli do rozporządzenia nią doszło przed zajęciem, a wymagalność wierzytelności następowała po zajęciu”.

Pogląd przeciwny prowadziłby do podważenia pewności obrotu. Nabywca wierzytelności, której termin wymagalności może być niekiedy nawet bardzo odległy, nie mógłby przewidzieć, czy późniejsza sytuacja majątkowa zbywcy wierzytelności nie doprowadzi do zajęcia nabytej przez niego wierzytelności przez wierzycieli zbywcy.

Podsumowując: zajęcie wierzytelności innej niż wierzytelność o wynagrodzenie za pracę nie powoduje bezskuteczności rozporządzeń tą wierzytelnością dokonanych przed zajęciem, choćby wymagalność wierzytelności następowała po zajęciu. Należność z faktury winna wówczas zostać przekazana na konto zgodnie z umową rozporządzającą wierzytelnością (na przykład umową przelewu).

W niniejszym przypadku, zgodnie z przesłaną informacją, mamy do czynienia z przekazem, czyli jednostronną czynnością przekazania wierzytelności wykonawcy na rzecz podwykonawcy. Czynność ta nie prowadzi do rozporządzenia wierzytelnością. Oznacza to, że wykonawca dysponuje w dalszym ciągu swoją wierzytelnością.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego z 14.12.2005 r., sygn. akt ACa 494/05, Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych 2007/2/2/40: „przekaz nie jest czynnością prawną zobowiązującą ani rozporządzającą, a tylko upoważniającą”.

Z tych też przyczyn przekazanie wierzytelności podwykonawcy nie ma wpływu na skuteczność zajęcia komorniczego. Bez względu na to, kiedy oświadczenie o przekazie zostało dokonane, przed zajęciem czy po zajęciu, należność z faktury należy przelać na konto wskazane przez komornika.

Zgodnie z przyjętą zasadą solidarnej odpowiedzialności wykonawcy i inwestora za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę, podwykonawca może bezpośrednio zwrócić się do inwestora o zapłatę swojej części wynagrodzenia.

W sytuacji gdy podwykonawca nie uzyskał zapłaty od wykonawcy, zwróci się z żądaniem zapłaty do Państwa. Roszczenie podwykonawcy będzie uzasadnione pomimo uprzedniego przelewu wynagrodzenia na konto wskazane przez komornika.

Reasumując: należy zastosować się do komorniczego zajęcia wierzytelności i wpłacić kwoty z faktury na konto wskazane przez komornika sądowego.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
3. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2008 r., sygn. akt I CSK 357/07