Majątek osoby ubezwłasnowolnionej• Autor: Monika Cieszyńska |
|
Chciałabym prosić o poradę prawną dotyczącą majątku osoby ubezwłasnowolnionej. Mam siostrę, która jest od kilku lat całkowicie ubezwłasnowolniona z powodu choroby. To ja jestem jej opiekunem prawnym – nasi rodzice nie żyją. Poza nami jest jeszcze jedna siostra, z którą w zasadzie nie utrzymujemy kontaktów, ale nie jesteśmy skłócone. Rozumiem, że jeżeli ubezwłasnowolniona siostra umrze, to jej majątek dziedziczy rodzeństwo (nie ma ona męża ani dzieci). Co zrobić, abym w przyszłości została jedynym spadkobiercą? W skład ewentualnego spadku wchodzi mieszkanie. Jeszcze tylko dodam, że wszystkie trzy jesteśmy pełnoletnie.
|
|
Czy osoba ubezwłasnowolniona może sporządzić testament?Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie ma zdolności testowania, czyli nie może sporządzić ważnego testamentu. Testament sporządzony przez osobę niemającą zdolności testowania jest bezwzględnie nieważny. Potwierdza to art. 944 § 1 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.). Zgodnie z treścią tego przepisu:
„Art. 944. § 1. Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych”.
„Art. 931. § 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych (…)”.
„Art. 932. § 1. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice. (…) § 3. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.
§ 4. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.
§ 5. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym (…)”.
Jeśli więc osoba ubezwłasnowolniona pozostawi rodzeństwo, a nie ma żadnych zstępnych (dzieci, wnuków), małżonka i rodziców, to spadek przypadnie rodzeństwu w częściach równych. Jak osoba ubezwłasnowolniona może przekazać majątek jednemu z rodzeństwa?Jeżeli majątek osoby ubezwłasnowolnionej miałby przejść tylko na jedną z sióstr, musiałoby to nastąpić jeszcze za życia osoby ubezwłasnowolnionej w drodze:
Należy jednak pamiętać, że na dokonanie powyższych czynności rozporządzających opiekun musiałby uzyskać zgodę sądu opiekuńczego.
Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku ubezwłasnowolnionego (art. 156 w związku z art. 175 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Sądem opiekuńczym jest sąd rejonowy – wydział rodzinny i spraw nieletnich. Sądem miejscowo właściwym będzie sąd miejsca zamieszkania ubezwłasnowolnionego.
Powyższe czynności dokonane bez zgody sądu byłyby nieważne.
Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku (art. 888 K.c.). Oświadczenie darczyńcy wymaga zachowania formy aktu notarialnego. Umowa o dożywocie również wymaga zachowania formy aktu notarialnego. Wyżej wymieniona umowa polega na tym, że w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie. Ponadto powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym (art. 908 K.c.).
Warto dodać, iż w niniejszym przypadku „nieobdarowane” rodzeństwo nie miałoby uprawnienia do żądania zachowku. PrzykładyPani Anna od kilku lat opiekuje się swoją siostrą Ewą, która została całkowicie ubezwłasnowolniona z powodu postępującej choroby psychicznej. Mimo że Anna codziennie zajmuje się jej leczeniem, finansami i prowadzi cały dom, martwi się, że po śmierci Ewy część mieszkania przypadnie drugiej siostrze, z którą nie ma kontaktu. Zaczęła rozważać możliwość przekazania mieszkania przez umowę dożywocia, w której Ewa formalnie przekazałaby nieruchomość w zamian za opiekę – jednak dowiedziała się, że bez zgody sądu opiekuńczego taka umowa byłaby nieważna.
Pan Tomasz jest prawnym opiekunem swojego brata, który po wypadku stracił zdolność do samodzielnego funkcjonowania i został całkowicie ubezwłasnowolniony. Kiedy brat odziedziczył mieszkanie po rodzicach, Tomasz chciał uporządkować sprawy majątkowe i przepisać je na siebie, jako jedynego opiekuna. Złożył wniosek do sądu opiekuńczego o zgodę na darowiznę, jednak sąd uznał, że nie jest to zgodne z interesem osoby ubezwłasnowolnionej i odmówił zgody. Ostatecznie Tomasz zdecydował się poczekać na ewentualne dziedziczenie ustawowe po śmierci brata.
Pani Maria mieszkała razem z ubezwłasnowolnionym synem, dla którego była opiekunem prawnym. Wiedząc, że po jej śmierci syn nie będzie w stanie samodzielnie zarządzać odziedziczonym majątkiem, chciała przekazać mu nieruchomość jeszcze za życia. Wystąpiła do sądu o zgodę na przekazanie domu synowi w drodze darowizny, a następnie ustanowiła drugiego syna jako kuratora dla brata, by zabezpieczyć jego interesy. Dzięki temu cały proces odbył się zgodnie z prawem, a rodzina uniknęła nieporozumień i problemów po śmierci Marii. PodsumowanieMajątek osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej podlega dziedziczeniu ustawowemu, ponieważ taka osoba nie może sporządzić ważnego testamentu. Jeżeli nie ma małżonka, dzieci ani rodziców, spadek przypadnie rodzeństwu w równych częściach. Aby przekazać majątek tylko jednemu z nich, konieczne jest dokonanie darowizny lub zawarcie umowy o dożywocie za życia osoby ubezwłasnowolnionej – zawsze za zgodą sądu opiekuńczego. Takie działania wymagają rozwagi, właściwej procedury i konsultacji prawnej, by były ważne i skuteczne. Oferta porad prawnychJeśli masz wątpliwości prawne lub potrzebujesz pomocy w konkretnej sprawie, skorzystaj z porady prawnej online. Wystarczy opisać problem, a doświadczony prawnik przygotuje dla Ciebie rzetelną i dopasowaną do Twojej sytuacji odpowiedź – szybko, bezpiecznie i w pełni zdalnie. Źródła:1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę, wypełniając formularz poniżej ▼▼▼. Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online 
O autorze: Monika Cieszyńska Radca prawny przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Toruniu, nr wpisu TR-871. Absolwentka prawa Katedry Praw Człowieka na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Specjalizuje się przede wszystkim w prawie rodzinnym i opiekuńczym oraz karnym – udzieliła dotąd porad setkom naszych klientów, w których życie często niesłusznie wtargnęła policja i prokuratura, a wielu rodzinom pomogła rozwiązać burzliwe niekiedy konflikty małżeńskie i opiekuńcze (opieka nad dziećmi, alimenty, widzenia z dziećmi). Posiada licencję zarządcy nieruchomości (nr licencji 20460). W kręgu jej zainteresowań znajdują się również zagadnienia prawa spółdzielczego. |
|
