Jak pogodzić interesy dzieci i przyszłego małżonka w sprawach spadkowych?

Dziedziczenie ustawowe – co gwarantuje Kodeks cywilny?

Jeżeli wolą przyszłego męża jest, aby po jego ewentualnej śmierci otrzymała Pani przynajmniej ¼ w masie spadkowej, to w zasadzie nie musi podejmować żadnych szczególnych działań. W takim przypadku dojdzie do dziedziczenia ustawowego, w ramach którego każdy ze spadkobierców otrzyma ustawowy udział spadkowy.

Zgodnie z treścią art. 931 Kodeksu cywilnego (K.c.):

§ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przechodzi na jego dzieci w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.

Jak dzielony jest spadek między małżonka i dzieci?

W konsekwencji spadek po śmierci przyszłego męża przypadnie Pani – jako żonie – oraz jego dzieciom, w częściach równych. Oznacza to, że każdy otrzyma po ¼ masy spadkowej. W pierwszej grupie dziedziczą zstępni spadkodawcy lub, w razie ich braku, ich dalsi zstępni. Istnienie zstępnych wyłącza od dziedziczenia pozostałe grupy spadkobierców, w tym rodziców i rodzeństwo spadkodawcy.

Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, w której wraz ze zstępnymi do dziedziczenia dochodzi żyjący małżonek spadkodawcy.

Umowa o dożywocie – sposób na pełne zabezpieczenie małżonka

Jeżeli natomiast mąż chciałby przekazać Pani całą swoją masę spadkową i jednocześnie uniknąć ewentualnych roszczeń ze strony dzieci, właściwym rozwiązaniem byłoby zawarcie umowy o dożywocie.

Zgodnie z art. 908 § 1 K.c.:

Jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Dożywotnik zobowiązuje się do przeniesienia własności nieruchomości; może to być grunt, budynek, lokal, a także udział we współwłasności (por. S. Madaj, Umowy o dożywocie pod rządem kodeksu cywilnego, NP 1966, nr 3, s. 334-335).

W przeciwieństwie do świadczenia dożywotnika, które ma charakter jednorazowy (przeniesienie własności), świadczenia nabywcy mogą mieć charakter:

• jednorazowy (ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego),
• ciągły (np. zapewnienie mieszkania, pielęgnacja),
• okresowy (np. renta).

Umowa o dożywocie musi zostać sporządzona w formie aktu notarialnego, a więc konieczna będzie wizyta u notariusza. Strony nie przygotowują jej samodzielnie.

Zaletą takiej umowy jest to, że ma charakter odpłatny – w zamian za przeniesienie własności nieruchomości druga strona zobowiązuje się do świadczeń na rzecz dożywotnika. Nie jest to więc nieodpłatne przysporzenie. Oznacza to, że w przypadku zawarcia umowy o dożywocie spadkobiercy ustawowi nie będą mogli żądać zachowku od wartości przekazanej nieruchomości. Tylko w ten sposób roszczenie o zachowek zostanie wyłączone.

Źródła:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93