Przegapiony obowiązek badania sprawozdania finansowego, jakie konsekwencje i jak naprawić błąd?

Podstawa prawna obowiązkowego badania

Przedstawiam analizę możliwych konsekwencji i działań naprawczych z punktu widzenia zarówno Pani klienta, jak i Pani jako usługodawcy księgowego.

Podstawę prawną do obowiązkowego badania określa art. 64 ust. 1 pkt 4 ustawy o rachunkowości. Wynika z niego, że badaniu podlegają roczne sprawozdania finansowe jednostek, które w poprzednim roku obrotowym spełniły co najmniej dwa z trzech warunków: średnioroczne zatrudnienie wyniosło co najmniej 50 osób, suma aktywów bilansu na koniec roku stanowiła równowartość co najmniej 3 125 000 euro, a przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów osiągnęły poziom co najmniej 6 250 000 euro. Jeżeli próg został przekroczony w 2022 roku, obowiązek badania dotyczył roku 2023, a jeśli ponownie w 2023 roku — także roku 2024.

Skutki braku opinii biegłego rewidenta

Brak opinii biegłego rewidenta nie powoduje nieważności sprawozdania finansowego, ale wywołuje poważne skutki. Nie jest możliwe jego zatwierdzenie przez właściciela, a w przypadku spółek — także legalna dystrybucja zysku. Sprawozdanie może zostać odrzucone przez banki, urzędy czy kontrahentów, jeśli miałoby służyć np. do przetargów, uzyskania finansowania albo w toku audytu due diligence. Niespełnienie obowiązku przewidzianego ustawą o rachunkowości może także rodzić sankcje administracyjne. Dodatkowo wchodzi w grę odpowiedzialność karna skarbowa. Art. 77 pkt 2 ustawy o rachunkowości przewiduje, że kto dopuszcza do niesporządzenia sprawozdania finansowego albo sporządzenia go niezgodnie z przepisami, naraża się na grzywnę lub nawet karę pozbawienia wolności do dwóch lat, choć w praktyce stosowane są przede wszystkim kary grzywny.

Odpowiedzialność księgowego wobec klienta

Z perspektywy usługodawcy pojawia się jeszcze kwestia odpowiedzialności cywilnej. Jeżeli klient poniesie szkodę, na przykład zapłaci karę albo utraci możliwość uzyskania finansowania, może dochodzić odszkodowania na podstawie umowy o świadczenie usług księgowych i ogólnych zasad odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 Kodeksu cywilnego). W takich przypadkach istotne znaczenie ma posiadanie ważnej polisy OC działalności, ponieważ obejmuje ona zaniechania tego rodzaju. Trzeba też pamiętać o odpowiedzialności zawodowej — jeżeli działalność wykonywana jest w oparciu o certyfikat Ministra Finansów lub w ramach organizacji księgowych, niedochowanie należytej staranności może zostać uznane za naruszenie etyki zawodowej, a podczas kontroli urzędu skarbowego czy UKS również może być podniesione jako zarzut.

Czy można jeszcze naprawić błąd?

Naprawienie błędu wciąż może być możliwe. Ustawa nie wskazuje terminu zawarcia umowy z biegłym rewidentem, więc jeśli znajdzie się audytor gotów przeprowadzić badanie z mocą wsteczną, a proces zostanie zakończony przed upływem terminu zatwierdzenia sprawozdania za 2023 rok (czyli do końca czerwca 2025), można jeszcze uratować sytuację. Jeśli natomiast sprawozdanie zostało już złożone do KRS bez opinii, istnieje możliwość złożenia korekty po audycie wraz z odpowiednim komentarzem albo ujawnienia późniejszego badania, jeśli proces zatwierdzania nie został zakończony. Choć nie ma gwarancji, że takie działania całkowicie usuną ryzyka, mogą istotnie ograniczyć ich skutki.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości - Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591
2. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93