Umowa dożywocia a opłacanie rachunków, czy dziadkowie mogą płacić za media?

Charakterystyka umowy dożywocia – obowiązki stron

Opisana sytuacja nie stanowi podstawy do podważania ważności umowy dożywocia przez innych członków rodziny. Umowa dożywocia została uregulowana na mocy art. 908 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.), który stanowi, że: Jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Zgodnie z powyższym w zamian za przeniesienie własności nieruchomości obdarowany zobowiązuje się do przyjęcia dożywotnika jako domownika i do zapewnienia mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału oraz odpowiedniej pomocy i pielęgnowania w chorobie, a także sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Oznacza to, iż jednym z obowiązków obdarowanego jest przyjęcie dożywotnika jako swojego domownika, a co za tym idzie – pokrywanie kosztów jego zamieszkania. Dlatego też fakt opłacania przez dziadków z własnych środków rachunków związanych z ich zamieszkaniem może stanowić przejaw niewywiązywania się przez obdarowanego z warunków umowy dożywocia.

Kwestia ta może być jednak inaczej uregulowana w samej umowie dożywocia, z jej treści mogą wynikać konkretne obowiązki obdarowanego i niekoniecznie do nich musi należeć opłacanie rachunków. Nie posiadam jednak wiedzy co do tego, jaka jest dokładna treść przedmiotowej umowy.

Zgodna wola stron a opłacanie rachunków za media

Wskazać jednak należy, iż często mają miejsce sytuacje takie, jak opisane przez Pana, czyli że dożywotnicy samodzielnie opłacają rachunki, a obdarowany pomaga finansowo ponad możliwości dożywotników bądź zapewnia im opiekę w inny sposób.

Pamiętać również należy, iż to, co jest zapisane w umowie, to jedno, ale liczy się również zgodna wola jej stron co do sposobu jej realizowania. Czyli jeżeli zarówno dziadkowie (dożywotnicy), jak i wnukowie (obdarowani) zgodnie i swobodnie ustalili pomiędzy sobą, że dziadkowie są w stanie regulować rachunki z własnych środków i chcą to robić, to należy uznać, że mają do tego prawo i nie wpływa to na ważność i skuteczność umowy. 

Czy inni członkowie rodziny mogą podważyć umowę dożywocia?

Odnosząc się do pytania, czy inni członkowie rodziny będą mogli podważać ważność umowy dożywocia na tej podstawie, należy odpowiedzieć, że nie, nie będą mogli. Wynika to przede wszystkim z faktu, że roszczenia mające dotyczyć niewykonania lub nienależytego wykonania umowy mogą być podnoszone wyłącznie przez strony samej umowy. Stronami umowy są dziadkowie i ich wnukowie i tylko ten krąg osób może wzajemnie dochodzić od siebie roszczeń dotyczących umowy. Inne osoby nie mają takiej możliwości.

A więc jeżeli sami dziadkowie nie będą negować zachowania obdarowanych, to inne osoby nie mogą tego zrobić za nich.

Jedyną opcją, z jakiej mogliby próbować skorzystać pozostali członkowie rodziny, to zakwestionowanie przed sądem przedmiotu samej umowy, tj. że nie była to umowa dożywocia, a zwykła umowa darowizny. Musieliby przy tym wykazać, iż nie zostały w ogóle spełnione żadne okoliczności związane z umową dożywocia po stronie obdarowanych. Wówczas, w przypadku uznania przez sąd, iż przedmiotowa umowa była de facto umową darowizny, a nie dożywocia, pozostali członkowie rodziny mogliby powoływać się na zachowek.

Jednak, tak jak wspomniałem wcześniej, sam fakt opłacania przez dożywotników rachunków z własnych środków nie stanowi do tego podstawy, o ile bezsprzecznie wykaże się, że obdarowani sprawowali opiekę nad dziadkami na innych płaszczyznach, a opłaty te były dokonywane bez pokrzywdzenia dziadków, z ich własnej inicjatywy, za zgodą i wiedzą obu stron.

Dodatkowe porozumienie między dziadkami i wnukami

Można w tym zakresie podpisać krótkie porozumienie, na wypadek ewentualnych przyszłych rodzinnych konfliktów, w którym dziadkowie i obdarowani oświadczą, iż obie strony przedmiotowej umowy dożywocia zgadzają się, że rachunki opłacane będą przez dożywotników, że ich stan majątkowy na to pozwala i że robią to z własnej woli i nie stanowi to w ich ocenie przejawu lekceważenia obowiązków po stronie obdarowanych.

Źródła:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93