Wykorzystywanie zadań i przykładów z książek w filmikach na YouTube

Ochrona praw autorskich

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych:

„1. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).
2. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
2) plastyczne;
3) fotograficzne;
4) lutnicze;
5) wzornictwa przemysłowego;
6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
7) muzyczne i słowno-muzyczne;
8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
9) audiowizualne (w tym filmowe).
21. Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.
3. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną.
4. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności”.

Zgodnie z art. 23 ww. ustawy:

„1. Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Przepis ten nie upoważnia do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz do korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym.
2. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego”.

Zgodnie z art. 34 ww. ustawy:

„Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości. Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej”.

Zadania pochodzące z różnego rodzaju książek/zbiorów zadań do edukacji bardzo często mogą stanowić utwór w rozumieniu ww. przepisów. Są to bowiem wytwory działania określonych osób, autorów, mające na celu edukację.

Filmiki na YT a korzystanie z książek

Zgodnie z zasadami dotyczącymi praw autorskich opublikowanymi na portalu YouTube „twórcy powinni przesyłać tylko samodzielnie stworzone filmy lub takie, z których mają prawo korzystać. Oznacza to, że nie powinni przesyłać filmów niestworzonych samodzielnie ani bez koniecznych pozwoleń używać w swoich filmach treści, do których prawa autorskie należą do kogoś innego, np. utworów muzycznych, fragmentów programów objętych prawami autorskimi lub filmów nagranych przez innych użytkowników” (https://www.youtube.com/intl/ALL_pl/howyoutubeworks/policies/copyright/#overview).

Wskazany przez Panią sposób korzystania z cudzych utworów obejmujących zadania edukacyjne trudno zmieścić w pojęciu dozwolonego użytku, gdyż nie jest to korzystanie z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Zatem należy uznać, że na bezpłatne lub płatne udostępnianie przez Panią ww. utworów powinna być wydana zgoda autora utworu. Inaczej może dojść do praw autorskich do ww. utworów.

Bez zgody osób trzecich może natomiast Pani korzystać oczywiście z własnych utworów oraz z utworów, co do których wyraźnie dopuszczono działanie, jakie Pani podejmuje.

Zmiany oryginalnych treści

Jeśli chodzi o zmianę cudzego utworu w kierunku uniknięcia ryzyka naruszenia prawa autorskiego, to jak Pani słusznie wskazała, nie można tego jednoznacznie wskazać. Natomiast im bardziej opracowanie utworu będzie odbiegać od oryginału, tym trudniej będzie dowodzić, że dochodzi do naruszenia praw autorskich. Zmiany, które pozwalają na skojarzenie nowego utworu ze starym, wiążą się z dużym ryzykiem naruszenia praw do oryginału.