Nielegalne oprogramowanie na firmowym laptopie, jak się bronić przed żądaniami producenta?

Naruszenie praw autorskich

Sam fakt, że nielegalne oprogramowanie jest używane w celach prywatnych nie wpływa na naruszenie wobec osoby, która jest jego autorem/uprawnionym do tegoż oprogramowania.

Jedyna kwestia to taka, że owa firma nie może zmuszać do wykupu licencji, ale ma pełne prawo żądać odszkodowania (to zwykle kwota jaką uzyskałaby za legalny zakupu licencji za cały okres nielegalnego posiadania oprogramowania), często powiększonego o odsetki za opóźnienie, a w przypadku procesu powiększonego o zwrot kosztów sądowych. Uprawnienia cywilno-prawne poszkodowanego opisane są w art. 79 ustawy o prawie autorskim i zgodnie z nim uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:

1) zaniechania naruszania;

2) usunięcia skutków naruszenia;

3) naprawienia wyrządzonej szkody:

a) na zasadach ogólnych albo

b) poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu;

4) wydania uzyskanych korzyści.

Niezależnie od roszczeń określonych wyżej uprawniony może się domagać jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd. Sąd może także nakazać osobie, która naruszyła autorskie prawa majątkowe, na jej wniosek i za zgodą uprawnionego, w przypadku gdy naruszenie jest niezawinione, zapłatę stosownej sumy pieniężnej na rzecz uprawnionego, jeżeli zaniechanie naruszania lub usunięcie skutków naruszenia byłoby dla osoby naruszającej niewspółmiernie dotkliwe. Sąd, rozstrzygając o naruszeniu prawa, może orzec na wniosek uprawnionego o bezprawnie wytworzonych przedmiotach oraz środkach i materiałach użytych do ich wytworzenia, w szczególności może orzec o ich wycofaniu z obrotu, przyznaniu uprawnionemu na poczet należnego odszkodowania lub zniszczeniu. Orzekając, sąd uwzględnia wagę naruszenia oraz interesy osób trzecich.

Korzystanie z oprogramowania bez uprawnień

Nadto art. 116 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych stanowi, że:

1. Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w ust. 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

3. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.

4. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Podobnie art. 117:

1. Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom w celu rozpowszechnienia utrwala lub zwielokrotnia cudzy utwór w wersji oryginalnej lub w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

2. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Nie ma zatem znaczenia, czy utrwalenie ma związek z prowadzaną firmą, czy nie. Korzystanie z cudzego oprogramowania/pobranie go niezgodnie z warunkami producenta jest zabronione.

Art. 74 ust. 1ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych przyznaje programom komputerowym co do zasady taką samą ochronę, jak utworom literackim, która przewidziana jest zarówno na gruncie prawa cywilnego, jak i karnego. 

Nadto, prócz ww. odpowiedzialności cywilno-prawnej, nielegalne posiadanie czy korzystanie z cudzego oprogramowania jest przestępstwem. Art. 293 Kodeksu karnego wskazuje, że:

§ 1. Przepisy art. 291 i 292 stosuje się odpowiednio do programu komputerowego.

§ 2. Sąd może orzec przepadek rzeczy określonej w § 1 oraz w art. 291 i 292, chociażby nie stanowiła ona własności sprawcy.

Zaś owe art. 291 i 292 Kodeksu karnego stanowią, że:

Art. 291. [Paserstwo umyślne]

§ 1. Kto rzecz uzyskaną za pomocą czynu zabronionego nabywa lub pomaga do jej zbycia albo tę rzecz przyjmuje lub pomaga do jej ukrycia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Art. 292. [Paserstwo nieumyślne]

§ 1. Kto rzecz, o której na podstawie towarzyszących okoliczności powinien i może przypuszczać, że została uzyskana za pomocą czynu zabronionego, nabywa lub pomaga do jej zbycia albo tę rzecz przyjmuje lub pomaga do jej ukrycia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. W wypadku znacznej wartości rzeczy, o której mowa w § 1, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Bez wątpienia korzystanie z oprogramowania firmy bez zapłaty (wbrew warunkom oficjalnego korzystania z niego) jest naruszeniem prawa. Oczywiście nie można żądać skazania czy odszkodowania od firmy, gdy firma nie wiedziała, że pracownik dopuszcza się naruszenia prawa. Wtedy roszczenia kierowane są przeciwko „pracownikowi”/„współpracownikowi" – jeśli firma nie wiedziała i nie mogła wiedzieć, że ten, pracując dla niej, korzysta z nielegalnego oprogramowania.