Ubezpieczenie na życie z funduszem kapitałowym a podział majątku

Czy polisa na życie zalicza się do majątku wspólnego małżonków?

W nauce prawa przyjmuje się, że polisa na życie stanowi część majątku osobistego małżonka, a tym samym nie stanowi przedmiotu wspólnego majątku małżonków. W piśmiennictwie podkreśla się charakter osobisty umowy ubezpieczenia na życie (Magdalena Szczepańska, Ubezpieczenie na życie. Aspekty prawne, 2008, Oficyna).

Przewaga elementów osobistych, tj. określenie w sposób imienny beneficjenta umowy ubezpieczenia, nie pozwala zaliczyć tej umowy do składników majątkowych tworzących majątek wspólny małżonków w rozumieniu art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

„Art. 31.§ 1. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

§ 2. Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
2. dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,
3. środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków”.  

Uprawnionymi z umowy mogą być tylko ściśle określone w niej osoby. Wierzytelność wynikająca z umowy może być dochodzona jedynie przez samego ubezpieczonego lub w przypadku jego śmierci przez osobę przez niego wskazaną (tj. uposażonego).

Polisa na życie jednego z małżonków a rozwód i podział majątku

Ponadto, abstrahując od charakteru osobistego umowy ubezpieczenia na życie, należy zwrócić uwagę na zapis art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi, że majątek wspólny obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa. Wierzytelność z tytułu umowy ubezpieczenia, czyli prawo do żądania od firmy ubezpieczeniowej skonkretyzowanego świadczenia pieniężnego, powstanie dopiero z upływem określonego czasu, tj. osiągnięcia przez Pana określonego w umowie wieku, lub z momentem zrealizowania określonego warunku (Pana śmierci) – czyli tak czy inaczej nastąpi to po ustaniu Państwa małżeńskiej wspólności majątkowej.

Nie budzi także wątpliwości, że kapitał ze zlikwidowanej polisy na życie stanowi Pański majątek osobisty.

Niemniej jednak uważam, że w postępowaniu o podział wspólnego majątku Pańska żona może się domagać doliczenia do dzielonego majątku wspólnego składek wpłaconych na Pańską polisę z Państwa majątku wspólnego. Wynika to z art. 45 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi, że „każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód”.

Czy płacona składka ubezpieczenia na życie była nakładem czy wydatkiem z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków?

Tu chciałbym podkreślić, iż żona może żądać doliczenia do Państwa majątku wspólnego wysokości wpłaconych w trakcie małżeństwa składek, a nie wysokości wypłaconego z polisy kapitału.

Jeżeli by przyjąć, iż wypłacona kwota z polisy jest równa składkom wpłaconym z majątku wspólnego, to należałoby, mając na uwadze art. 45 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, doliczyć wartość równą kwocie ze zlikwidowanej polisy do dzielonego majątku. Mimo to część prawników, interpretując art. 45, dochodzi do odmiennego wniosku.

Część prawników uważa, że skoro ubezpieczenie na życie zawiera przede wszystkim elementy osobiste (a nie majątkowe), nie można mówić o tym, że płacona składka (pochodząca z majątku wspólnego małżeńskiego) była nakładem czy wydatkiem z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków. Dlatego też wpłacone tytułem umowy ubezpieczenia na życie składki nie podlegają rozliczeniu w ramach podziału majątku wspólnego małżeńskiego.

Problem w tym, że brak jest orzecznictwa Sądu Najwyższego, które wskazywałoby, jak należy traktować finansowanie z majątku wspólnego małżonków umowy na życie jednego z nich.