Swoboda w ustaleniu testamentu a majątek wspólny małżeński

Rozrządzanie swoim majątkiem na wypadek śmierci

W testamencie może Pani rozrządzać swoim majątkiem na wypadek śmierci.

Z Pani pytania wynika, że wraz z mężem jest Pani właścicielem zabudowanej domem mieszkalnym nieruchomości. Z pytania wynika też, że nieruchomość ta wchodzi w skład Państwa majątku wspólnego małżeńskiego.

Wspólność małżeńska majątkowa jest współwłasnością łączną. Zgodnie z art. 35 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (w skrócie K.r.io.) „w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku”.

Czego dotyczy zakaz rozporządzania udziałem w majątku wspólnym?

Należy jednak pamiętać, że określony w art. 35 K.r.io zakaz rozporządzania udziałem w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku dotyczy tylko czynności inter vivos (z łac. czynności prawnych pomiędzy żyjącymi).

Zakaz ten nie rozciąga się na rozrządzenia na wypadek śmierci.

Każde z małżonków może skutecznie rozrządzić w testamencie całym swoim majątkiem, jaki pozostanie po nim w chwili śmierci. W skład tego majątku wchodzi również udział w majątku wspólnym małżeńskim.

Spisanie testamentu przez jednego z małżonków

Może więc Pani w testamencie rozrządzić swoim majątkiem, w tym Pani udziałem w majątku wspólnym małżeńskim i powołać do spadku po sobie swoje dzieci. W chili Pani śmierci córki nabędą Pani prawa i obowiązki; w tym Pani udział w majątku wspólnym małżeńskim.

Stosownie do art. 43 § 1 K.r.io. „oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym”.

Jednak zgodnie z art. 43 § 2 K.r.io. „z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji”.

Jeżeli umrze Pani, pozostając w ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej, i w chwili śmierci nie będzie się toczyło postępowanie o rozwód, separację lub o unieważnienie małżeństwa, a w testamencie powoła Pani do spadku swoje córki, to w chwili Pani śmierci nabędą one również udział 1/2 w Pani majątku wspólnym.

Według art. 959 Kodeksu cywilnego „spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób”.

Natomiast zgodnie z art. 960 Kodeksu cywilnego „jeżeli spadkodawca powołał do spadku lub do oznaczonej części spadku kilku spadkobierców, nie określając ich udziałów spadkowych, dziedziczą oni w częściach równych”.

Jeżeli więc w testamencie oświadczy Pani, że na wypadek swojej śmierci powołuje Pani do spadku swoje córki, i nie oznaczy Pani wielkości przypadających im udziałów w spadku po Pani, to będą one dziedziczyły po Pani w częściach równych.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59