Czy przy otwarciu testamentu obowiązkowa jest obecność spadkobierców?

Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia

Potwierdzić nabycie spadku można albo poprzez drogę sądową (sądowe stwierdzenie nabycia spadku) albo drogą czynności notarialnych (notarialny akt poświadczenia dziedziczenia).

Aby notariusz mógł sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia, obecne u notariusza muszą być wszystkie osoby zainteresowane, tj. osoby, które wchodzą w krąg spadkobierców testamentowych, jak i ustawowych. Czyli nawet jeśli Pani mama pozostawiła testament – Pani, jako osoba należąca do kręgu spadkobierców ustawowych (tj. mogących dziedziczyć, gdyby testament nie został spisany lub był nieważny), musi się zjawić u notariusza.

Zgodnie z ustawą – Prawo o notariacie:

„Art. 95aa. [Status osoby zainteresowanej]

§ 1. Osobami zainteresowanymi w rozumieniu niniejszego rozdziału są osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne.

§ 2. Odrzucenie spadku lub zapisu windykacyjnego oraz uznanie za niegodnego powoduje utratę statusu osoby zainteresowanej.”

Odrzucenie spadku przez spadkobiercę ustawowego

A zatem teoretycznie, gdyby odrzuciła Pani spadek, utraciłaby Pani status osoby zainteresowanej i w konsekwencji nie musiałaby się Pani stawiać u notariusza. Jednakże odrzucić spadek można w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dana osoba dowie się o swoim tytule powołania do spadku, nie można zaś zrobić tego przed rozpoczęciem biegu tego terminu. Jeśli Pani mama uczyniła swoim jedynym spadkobiercą testamentowym brata – wówczas Pani nie może złożyć takiego oświadczenia o odrzuceniu spadku, gdyż Pani nie ma tytułu powołania do spadku (ma go jedynie brat będący jedynym spadkobiercą testamentowym).

W przypadku gdy (potencjalny) spadkobierca ustawowy wiedział o istnieniu sporządzonego testamentu, który powoływał inną osobę do dziedziczenia, termin, o którym mowa w art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego (tj. do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku), biegnie od dnia, kiedy taki spadkobierca ustawowy dowiedział się z wiarygodnego źródła (np. z orzeczenia sądu), że testament jest nieważny, względnie o odrzuceniu spadku przez spadkobierców testamentowych albo uznaniu ich za niegodnych dziedziczenia (a nie o samej przyczynie niegodności), co w konkretnym stanie faktycznym powodowałoby dziedziczenie ustawowe [Komentarz do Kodeksu cywilnego w red. Mariusza Fras i Magdaleny Habdas]. A zatem w Pani sytuacji złożenie takiego oświadczenia byłoby nieważne.

W związku z powyższym oraz faktem, że stawić się u notariusza należy osobiście (nie można działać w tym zakresie przez pełnomocnika), niestety, aby brat uzyskał notarialne poświadczenie dziedziczenia, musiałaby Pani stawić się u notariusza tu, w Polsce. Jeśli chodzi o pozyskanie przez brata stwierdzenia nabycia spadku bez Pani obecności – pozostaje jedynie droga sądowa.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie - Dz.U. 1991 nr 22 poz. 91