Zrzeczenie się spadku przez osobę przebywającą w zakładzie karnym

Jak uchronić się przed długami spadkowymi?

Odrzucenie spadku jest jedną z dróg postępowania spadkobiercy. Zgodnie z art. 1012 Kodeksu cywilnego może on przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.

W razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia. Natomiast w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku.

Jaki jest czas na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku?

Zgodnie z art. 1015 Kodeksu cywilnego oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Wyłączona jest możliwość odwołania złożonego oświadczenia. Termin ten dla spadkobierców rozpoczyna się z dniem, w którym dowiedzieli się oni o tytule swego powołania. Z reguły będzie to dzień dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy. Jednakże w przypadku Pani syna będzie to dzień, w którym jako spadkobierca powołany w dalszej kolejności do dziedziczenia po babci dowiedział się o odrzuceniu spadku przez osoby wyprzedzające go przy dziedziczeniu ustawowym. Brak oświadczenia spadkobiercy w tym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Ten sześciomiesięczny termin jest zachowany, gdy przed jego upływem zostanie złożone oświadczenie w sądzie lub przed notariuszem. Zgodnie z postanowieniem SN z dnia 20 lutego 1963 r., sygn. akt I CR 109/63, do zachowania terminu wystarczy wniesienie do sądu lub państwowego biura notarialnego, chociażby niewłaściwego, podpisanego przez spadkobiercę i zawierającego niezbędne dane oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Gdzie składa się oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku?

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone przed notariuszem lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie.

Zgodnie z art. 3 ustawy Prawo o notariacie czynności notarialnych notariusz dokonuje w kancelarii notarialnej, zwanej dalej kancelarią. Jednakże, zgodnie z § 2 tego przepisu, czynność notarialna może być dokonana także w innym miejscu, jeżeli przemawia za tym charakter czynności lub szczególne okoliczności.

Zgodnie z art. 1018 § 3 Kodeksu cywilnego oświadczenie można złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Oświadczenie można złożyć także przez pełnomocnika, lecz warunkiem ważnego pełnomocnictwa do złożenia takiego oświadczenia jest jego forma pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym, co oznacza, że własnoręczność podpisu musi być potwierdzona przez właściwy organ, którym m.in. jest notariusz. Pełnomocnikiem mogą być członkowie najbliższej rodziny, czyli rodzice, rodzeństwo, współmałżonek, jak również dzieci czy osoby przysposobione. Oprócz tego – adwokat lub radca prawny. W przypadku, gdy spadkobiercą jest osoba małoletnia, pełnomocnictwa udziela za nią przedstawiciel ustawowy, którym co do zasady są rodzice.

Obowiązkiem notariusza, a także sądu, gdy nie jest to sąd, w którego okręgu mieszkał spadkodawca, jest niezwłoczne przesłanie oświadczeń, wraz z załącznikami, do sądu spadku. Oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku mogą być również składane w sądzie spadku w toku postępowania o stwierdzenie praw do spadku.

Co powinno zawierać oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku?

Zgodnie z art. 641 Kodeksu postępowania cywilnego „oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno zawierać:

1) imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania;

2) tytuł powołania do spadku;

3) treść złożonego oświadczenia”.

Powinno również zawierać wymienienie wszelkich wiadomych składającemu oświadczenie osób należących do kręgu spadkobierców ustawowych, jak również wszelkich testamentów, chociażby składający oświadczenie uważał je za nieważne, oraz danych dotyczących treści i miejsca przechowania testamentów. Przy oświadczeniu należy złożyć wypis aktu zgonu spadkodawcy albo prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu, jeżeli dowody te nie zostały już poprzednio złożone.

O przyjęciu lub odrzuceniu spadku zawiadamia się wszystkie osoby, które według oświadczenia i przedstawionych dokumentów są powołane do dziedziczenia, choćby w dalszej kolejności.

Tak więc możliwe jest skorzystanie z usług notariusza, który dokona wymaganych czynności poza kancelarią notarialną – w zakładzie karnym. W przypadku Pani wnuków drugi z rodziców, jako przedstawiciel ustawowy dzieci, musi wystąpić do sądu rodzinnego i opiekuńczego z wnioskiem o wyrażenie zgody na dokonanie czynności za małoletnie dziecko polegającej na złożeniu oświadczenia o odrzuceniu spadku po Pani mamie.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie - Dz.U. 1991 nr 22 poz. 91
3. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 1963 r., sygn. akt I CR 109/63