Spółka cicha - co to jest, kiedy istnieje, jakie prawa ma wspólnik cichy?

Zawarcie umowy spółki cichej

Analizując okoliczności sprawy przedstawione przez Pana w pytaniu, można dojść do wniosku, że między Panem a Pańskim znajomym – tak jak Pan słusznie zauważył – została zawarta umowa spółki cichej. Pomysł na działalność gospodarczą niestety nie wypalił, firma poniosła straty i w końcu upadła. Obecnie Pański znajomy domaga się pokrycia połowy zadłużenia upadłej firmy, strasząc Pana bliżej nieokreślonymi, ale nieprzyjemnymi konsekwencjami w przypadku Pańskiej odmowy.

Spółka cicha, jako forma uczestniczenia w życiu gospodarczym, wypełnia lukę pomiędzy umową pożyczki w rozumieniu art. 720 Kodeksu cywilnego a spółką cywilną, tradycyjnie pojmowaną jako umowa dwóch lub większej liczby podmiotów zobowiązujących się dążyć do osiągnięcia zamierzonego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony w umowie, w szczególności przez wniesienie wkładów, którymi – zgodnie z art. 861 § 1 Kodeksu cywilnego – może być wniesienie prawa własności, innych praw albo świadczenie usług.

Czym jest spółka cicha?

Umowa spółki cichej jest przykładem umowy nienazwanej, tj. umowy nieuregulowanej w ustawie. Strony, opierając się na wyrażonej w Kodeksie cywilnym zasadzie swobody umów, mogą swobodnie kształtować łączące ich stosunki prawne, byleby ich treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Tzw. spółka cicha charakteryzuje się tym, że jeden ze wspólników ma ograniczony wpływ na podejmowanie decyzji dotyczących kierowaniem spółką (wszystkie sprawy spółki prowadzi przedsiębiorca, który ma pełną kontrolę nad swoją firmą), natomiast jego odpowiedzialność jest ograniczona do wysokości wniesionego wkładu. Wspólnik cichy nie zostaje ujawniony ani w Krajowym Rejestrze Sądowym, ani w rejestrze ewidencji działalności gospodarczej prowadzonym przez gminę. Wspólnik cichy pozostaje więc anonimowy „na zewnątrz”.

Spółka cicha opiera się więc na wniesieniu przez wspólnika cichego, dysponującego majątkiem rzeczowym lub finansowym, wkładu (niekiedy w postaci wkładu własnej pracy) na rzecz drugiego wspólnika (jawnego), prowadzącego przedsiębiorstwo lub inną działalność zarobkową we własnym imieniu. Wspólnik cichy w zamian za swój wkład uczestniczy w zyskach tej działalności, nie ujawniając jednak się na zewnątrz, nie mając też praw do majątku tej spółki. Udział wspólnika cichego nie prowadzi do utworzenia jakiegokolwiek rodzaju wspólnoty ze wspólnikiem jawnym – ani rzeczowej, ani majątkowej, ani osobowej. Wspólnik cichy nie odpowiada też za zobowiązania spółki wobec wierzycieli – jego odpowiedzialność ogranicza się jedynie do wkładu, który wniósł jako wspólnik cichy do spółki.

Czy wspólnik cichy i przedsiębiorca mogą zawrzeć umowę o pracę?

Nadto nie ma przeszkód, by wspólnik cichy z przedsiębiorcą zawarli umowę o pracę. Jednakże w takim wypadku nie stosuje się przepisów dotyczących wynagrodzenia pracowniczego. Wspólnik cichy nie ma zatem roszczenia o wypłatę wynagrodzenia w stałych odstępach czasu i w wysokości nie niższej od wynagrodzenia minimalnego. Wspólnik cichy uczestniczy natomiast w zysku, co do którego nie wiadomo, czy zostanie przez przedsiębiorcę w ogóle osiągnięty.

Reasumując powyższe, należy podkreślić, że wspólnik cichy nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorcy, tak publicznoprawne, jak i prywatnoprawne. Wierzyciel przedsiębiorcy nie może tym samym dochodzić swoich roszczeń od wspólnika cichego. Niemniej wspólnik cichy ponosi z pewnością ryzyko ekonomiczne, gdyż po pierwsze ryzykuje wniesionym wkładem, po drugie wypłata i wysokość dywidendy zależy od zysku osiągniętego przez przedsiębiorcę. Szczególną cechą umowy spółki cywilnej jest jej losowość, tzn. w chwili jej zawarcia nie ma pewności, czy dana działalność gospodarcza przyniesie zysk.

Spółka cicha – forma umowy

Umowa spółki cichej może być sporządzona na piśmie, ale może być też ustna, choć w tym ostatnim przypadku – w razie wystąpienia sporu – mogą powstać trudności dowodowe. Brak formy pisemnej spowoduje, że w ewentualnym sporze nie będzie dopuszczalny dowód ze świadków i dowód z przesłuchania stron na fakt zawarcia umowy spółki cichej.

Rozwiązanie spółki cichej

Po rozwiązaniu umowy spółki cichej nie przeprowadza się żadnego postępowania likwidacyjnego, wspólnik cichy nie ma żadnych praw do majątku przedsiębiorcy. Niemniej przedsiębiorca musi się rozliczyć ze wspólnikiem cichym, zwłaszcza z wniesionego wkładu.

Podsumowanie

Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że Pański znajomy w obecnej sytuacji nie ma żadnych podstaw prawnych, aby domagać się od Pana (jako wspólnika cichego) pokrycia strat, jakie poniosła firma.

Natomiast jeśli chodzi o groźby kierowane pod Pana adresem przez znajomego, to takie zachowanie może być potraktowane w określonych okolicznościach jako stosowanie groźby karalnej. Przestępstwo groźby karalnej polega na grożeniu innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę jej najbliższego.

Art. 190 Kodeksu karnego stanowi: „Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

Przedmiotem gróźb są przeważnie zapowiedzi aktów przemocy, dokonanie szkód na mieniu bądź ujawnienie kompromitujących informacji (o ile takie ujawnienie naruszyłoby przepisy prawa).