Zgoda na wydanie dokumentów dla dziecka i na jego wyjazdy za granicę

Brak zgody jednego z rodziców na wydanie dziecku dowodu osobistego lub paszportu

Oboje rodzice powinni wyrazić zgodę, aby dziecku wydano dowód osobisty lub paszport. Jeżeli jedno z rodziców tej zgody nie wyraża, drugie może wystąpić do sądu rodzinnego z wnioskiem o wydanie takiej zgody.

Stosownie do art. 97 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (w skrócie K.r.io.) „jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania”.

Natomiast, jak wskazuje § 2, „o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy”.

Wyrobienie dziecku paszportu czy dowodu osobistego jest istotną sprawą dziecka i dlatego w sytuacji, gdy oboje rodzice mają władzę rodzicielską względem dziecka, muszą wyrazić na takie czynności zgodę.

Jeżeli nie wyrazi Pan zgody na wyrobienie dziecku dokumentów tożsamości, to wówczas matka dziecka może, stosownie do art. 97 § 2 K.r.io., zwrócić się do sądu o rozstrzygnięcie w tej sprawie.

Zastąpienie zgody rodzica na wyrobienie dziecku dokumentów tożsamości

Sąd wydaje w sprawie orzeczenie, kierując się wyłącznie dobrem dziecka. Należy też pamiętać, że wyrażenie zgody przez rodzica czy wydanie stosownego orzeczenia przez sąd zastępującego zgodę rodzica nie jest równoznaczne z wyrażaniem zgody na wyjazd (zwłaszcza długotrwały) dziecka poza granice kraju.

Fakt, że dziecko będzie posiadało paszport czy dowód osobisty, które są dokumentami niezbędnymi przy przekraczaniu granicy, a matka dziecka ma powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej, nie oznacza, że matka dziecka może z nim wyjechać poza granice Polski bez uzyskania Pana zgody. Posiada Pan władzę rodzicielską względem dziecka, a wyjazd za granicę jest istotną sprawą dziecka.

Bez zgody Pana jako ojca dziecka (lub pozwolenia sądu rodzinnego) matka dziecka nie może wywieźć dziecka poza granice Polski.

Sąd w sprawie o zezwolenie na wyjazd dzieci poza granice Polski będzie się kierował wyłącznie dobrem dziecka. Należy pamiętać, że w orzecznictwie panuje pogląd, iż istotnymi sprawami dziecka mogą być wyłącznie sprawy dzieci, a nie ich rodziców.

Rozpatrując ewentualny wniosek matki o wyrażenie zgody na wyjazd dziecka poza granice Polski, sąd weźmie pod uwagę wiele okoliczności, m. in. związek emocjonalny dziecka z dotychczasowym miejscem zamieszkania; jak w takiej sytuacji będą realizowane kontakty z dzieckiem; to, czy dziecko jest w stanie zaadaptować się w nowym miejscu zamieszkania itd.

Jeżeli mimo wszystko matka wraz z dzieckiem wyjedzie poza granice Polski bez Pana zgody lub zgody sądu rodzinnego, co fizycznie jest możliwe, z punktu widzenia prawa dopuści się ona uprowadzenia dziecka.

Polska i Norwegia (a także wiele innych krajów) są stronami konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzonej w Hadze dnia 25 października 1980 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 108, poz. 528; z 1999 r. Nr 93, poz. 1085). Na podstawie tej konwencji w przypadku uprowadzenia Pan jako ojciec dziecka będzie się mógł domagać powrotu dziecka do Polski.

Uprowadzenie lub zatrzymanie dziecka przez jednego z rodziców

Według artykułu 3 Konwencji „uprowadzenie lub zatrzymanie dziecka będzie uznane za bezprawne, jeżeli:

1. nastąpiło naruszenie prawa do opieki przyznanego określonej osobie, instytucji lub innej organizacji, wykonywanego wspólnie lub indywidualnie, na mocy ustawodawstwa państwa, w którym dziecko miało miejsce stałego pobytu bezpośrednio przed uprowadzeniem lub zatrzymaniem, oraz
2. w chwili uprowadzenia lub zatrzymania prawa te były skutecznie wykonywane wspólnie lub indywidualnie albo byłyby tak wykonywane, gdyby nie nastąpiło uprowadzenie lub zatrzymanie.

Prawo do opieki określone w punkcie 1 może wynikać w szczególności z mocy samego prawa, z orzeczenia sądowego lub administracyjnego albo z ugody mającej moc prawną w świetle przepisów ustawodawstwa tego państwa”.

Zgodnie z konwencją „jeżeli dziecko zostanie bezprawnie uprowadzone, a w chwili wpłynięcia wniosku do władzy sądowej państwa, w którym znajdować się będzie dziecko, upłynie okres krótszy niż jeden rok od dnia uprowadzenia, zainteresowana władza zarządza niezwłoczne wydanie dziecka”.

W sprawie ewentualnego wyjazdu dziecka poza granice Polski może Pan również skorzystać z art. 109 K.r.io. Według § 1 tego artykułu „jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia”.

Jak wskazuje § 2, „sąd opiekuńczy może w szczególności:

1. zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania lub skierować rodziców do placówek albo specjalistów zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń,
2. określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun,
3. poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego,
4. skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi,
5. zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej”.

Uzyskanie zgody na wyjazd dziecka poza granice Polski i ustalenia jego miejsca zamieszkania

Może Pan wystąpić do sądu rodzinnego, aby ten określił, że każdorazowy wyjazd dziecka poza granice Polski może nastąpić po uzyskaniu np. Pana pisemnej zgody na taki wyjazd. Zdarza się jednak, że sądy odmawiają wydania takiego orzeczenia, kierując się tym, że wyjazd dziecka poza granice Polski jest istotną sprawą dziecka i z mocy prawa konieczna jest zgoda obojga rodziców na taki wyjazd. Może Pan też wnosić o to, aby sąd zarządził, iż każdy wyjazd matki z dzieckiem poza granice Polski może się odbyć dopiero po uzyskaniu zgody sądu rodzinnego na taki wyjazd.

W ewentualnej sprawie o wyrażenie zgody na wyrobienie dziecku dokumentów tożsamości może Pan wskazywać, że brak Pana zgody wynika z obawy, że te dokumenty mogą posłużyć matce dziecka nie tylko do krótkotrwałych (wakacyjnych) wyjazdów z dzieckiem, ale też mogą pomóc matce dziecka w realizacji jej planów przeprowadzenia się do Norwegii wraz z dzieckiem.

Sąd może nie przyjąć Pana argumentów, wskazując, iż sprawa uzyskania zgody na wyjazd dziecka poza granice Polski i ustalenia jego miejsca zamieszkania nie jest przedmiotem postępowania o wyrażenie zgody na wyrobienie paszportów, a także że w przypadku naruszenia Pana prawa do współdecydowania w istotnych sprawach dziecka, wynikającego bezpośrednio z prawa, ma Pan skuteczne środki egzekwowania swoich praw (np. międzynarodowe przepisy dotyczące dzieci).