Dziecko z mężatką, jak zostać formalnie ojcem?

Domniemanie pochodzenia dziecka z małżeństwa

Przy sporządzaniu aktu urodzenia na podstawie art. 14 Prawa o aktach stanu cywilnego (dalej „p.a.s.c.”), jeśli matka dziecka nie poda Pana danych, to zastosowanie znajdzie art. 62 § 1 ustawy z 25.02.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (K.r.o.), który stanowi, że jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki.

Domniemanie prawne z art. 62 § 1 K.r.o. istnieje niezależnie od aktu urodzenia dziecka i wywiera skutki prawne przez sam fakt urodzenia się dziecka w okresie wskazanym w tym przepisie. Ujawnienie, czy też nieujawnienie w akcie stanu cywilnego jego pochodzenia od męża matki pozostaje bez wpływu na to, czy dziecku takie domniemanie służy, tj. domniemanie pochodzenia od męża matki. Akty stanu cywilnego stanowią bowiem jedynie rejestrację zdarzeń w sposób przewidziany w ustawie, ale nie tworzą nowego stanu prawnego czy też stanu odmiennego od tego, który by nie istniał poza tym w myśl właściwych przepisów prawa. Wprawdzie akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych, jednak błędny byłby pogląd, że przepis art. 4 p.a.s.c. nakazuje przyjąć, że mąż matki staje się ojcem urodzonego przez nią dziecka dopiero z chwilą ujawnienia go jako ojca w akcie urodzenia dziecka. Pogląd taki nie tylko byłby sprzeczny z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ale także, co wyżej zaznaczono, przeczyłby deklaratoryjnemu charakterowi aktu urodzenia. Wobec powyższego istnienie czy nieistnienie aktu urodzenia pozostaje bez wpływu na byt prawny domniemania z art. 62 § 1 K.r.o. Konsekwencją stanowiska, zgodnie z którym domniemanie z art. 62 § 1 K.r.o. istnieje niezależnie od aktu urodzenia dziecka, jest to, że również instytucja obalenia tego domniemania żyje „życiem samodzielnym”, tj. niezwiązanym z istnieniem aktu stanu cywilnego . Stąd należy uznać, że sporządzenie aktu urodzenia ze wskazaniem jako ojca dziecka innego mężczyzny niż mąż matki nie prowadzi do obalenia domniemania z art. 62 § 1 K.r.o., nie czyni zatem bezprzedmiotowym powództwa męża matki dziecka o zaprzeczenie ojcostwa.

Domniemanie z art. 62 § 1 K.r.o. może zostać obalone wyłącznie na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Wszczyna się je poprzez złożenie do sądu stosownego pozwu.

Proces o zaprzeczenie ojcostwa

Celem procesu o zaprzeczenie ojcostwa nie jest ustalenie ojcostwa biologicznego męża matki, lecz obalenie ustawowego domniemania, że dziecko od niego pochodzi, jeżeli urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnienia (por. art. 62 K.r.o.). Do przyjęcia ojcostwa w znaczeniu prawnym na podstawie art. 62 K.r.o. nie jest wymagane, aby mężczyzna był biologicznym ojcem dziecka.

Jak wyżej zaznaczono, nie czyni bezprzedmiotowym powództwa męża matki o zaprzeczenie jego ojcostwa okoliczność, że w akcie urodzenia dziecka figuruje nazwisko innego mężczyzny niż mąż matki. Sporządzenie takiego aktu stanu cywilnego nie prowadzi bowiem do obalenia domniemania z art. 62 § 1 K.r.o. Analogicznie nie stoi na przeszkodzie wytoczeniu powództwa o zaprzeczenie ojcostwa wadliwe sporządzenie aktu urodzenia dziecka, tj. wbrew domniemaniu z art. 62 § 1 K.r.o., a zatem jako niepochodzącego z małżeństwa, ponieważ nie obala tego domniemania i tym samym nie pozbawia męża matki, który nie został ujawniony w akcie urodzenia jako ojciec dziecka, interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o zaprzeczenie ojcostwa.

Ustanie władzy rodzicielskiej wraz z wyrokiem zaprzeczającym ojcostwo

Wyrok zaprzeczający ojcostwo skutkuje ustaniem stosunku prawnego rodzicielstwa między domniemanym ojcem a dzieckiem. Oznacza to w szczególności, że ustaje władza rodzicielska męża matki w stosunku do dziecka jego żony. Ustanie władzy rodzicielskiej, co wyżej zaznaczono, następuje ze skutkiem ex nunc, czyli z chwilą uprawomocnienia się wyroku zaprzeczającego ojcostwo. Do chwili uprawomocnienia się wyroku zaprzeczającego ojcostwo męża matki ciążą na nim wszelkie obowiązki wynikające z władzy rodzicielskiej (zatem w szczególności obowiązek wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz wychowania dziecka – zob. art. 95 § 1 K.r.o.) oraz obowiązki związane z ponoszeniem kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Przysługuje mu również prawo reprezentacji dziecka. Mając na uwadze samo domniemanie z art. 62 K.r.o., ale i zasady bezpieczeństwa obrotu, przyjmuje się, że te czynności prawne, których dokonał w imieniu dziecka jego domniemany ojciec, pozostają ważne również po prawomocnym zaprzeczeniu ojcostwa.

Jeżeli nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki, albo gdy domniemanie takie zostało obalone, ustalenie ojcostwa może nastąpić albo przez uznanie ojcostwa, albo na mocy orzeczenia sądu.

Wnioski

Na gruncie prawa polskiego istnieje domniemanie, że jeżeli żona w trakcie trwania małżeństwa dopuści się zdrady, której skutkiem będzie zajście w ciążę, to mimo tego, iż ojcem biologicznym dziecka będzie inny mężczyzna, to na podstawie domniemania prawnego za ojca będzie uważany zdradzony mąż. Powyższe domniemanie może być obalone jedynie na drodze sądowej w ramach tzw. powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Co ważne, jeżeli po urodzeniu dziecka, jego matka ani jej mąż nie będą chcieli zaprzeczyć ojcostwu, to biologicznemu ojcu pozostaje jedynie wystąpienie z wnioskiem do prokuratora, który może wytoczyć powództwo w razie uznania, iż wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego. Podkreślić należy, że dopóki nie dojdzie do zaprzeczenia ojcostwa męża matki, nie jest możliwym uznanie dziecka przez jego ojca biologicznego.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego - Dz.U. 2014 poz. 1741
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59