Schizofrenia a pozbawienie wolności

Umieszczenie osoby chorej psychicznie w zakładzie karnym

Jest oczywiste, że umieszczenie osoby chorej psychicznie w zakładzie karnym może powodować nasilenie objawów chorobowych, co może być dodatkową i nadmierną dolegliwością dla skazanego. Osoby chore psychicznie mają często ograniczone zdolności przystosowawcze, co może się ujawnić w czasie pobytu w zakładzie karnym.

W przypadku stwierdzenia niemożności przebywania przez osobę zatrzymaną w warunkach aresztu tymczasowego możliwe jest umieszczenie jej szpitalu. Stosownie bowiem do art. 260 Kodeksu postępowania karnego: „Jeżeli stan zdrowia oskarżonego tego wymaga, tymczasowe aresztowanie może być wykonywane tylko w postaci umieszczenia w odpowiednim zakładzie leczniczym”.

Natomiast jeżeli osoba chora psychicznie zostaje skazana na karę pozbawienia wolności, to niestety przepisy prawne praktycznie nie pozwalają na uchylenie wobec niej takiego orzeczenia i umieszczenie osoby chorej psychicznie w szpitalu. Jedyną możliwością jest udzielenie przerwy w odbywaniu kary celem leczenia na podstawie art. 153 Kodeksu karnego wykonawczego (K.k.w.).

Przerwa w wykonywaniu kary pozbawienia wolności w wypadku choroby psychicznej osoby skazanej

Stosownie do art. 153 § 1 K.k.w. sąd penitencjarny udziela przerwy w wykonaniu kary w wypadku choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonywanie tej kary do czasu ustania przeszkody. Przerwy tej udziela się do czasu ustania przeszkody (art. 150 K.k.w. w zw. z art. 153 § 1 K.k.w.).

Nie można udzielić przerwy przed upływem roku od dnia ukończenia poprzedniej przerwy i powrotu po niej do zakładu karnego, chyba że zachodzi wypadek choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby skazanego albo inny wypadek losowy (art. 153 § 3 K.k.w.).

Należy zaznaczyć, że nie każda choroba psychiczna stanowi podstawę do udzielenia przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności. Osoby chore psychicznie mogą być leczone w warunkach odbywania kary, jednak w praktyce możliwości lecznicze i terapeutyczne w zakładach karnych są ograniczone i często sprowadzają się do podawania leków.

O tym, czy w danym przypadku choroba psychiczna może stanowić podstawę do udzielenia przerwy w wykonaniu kary pozbawiania wolności, decyduje przede wszystkim opinia biegłych psychiatrów. Jeżeli biegli psychiatrzy w opinii wskażą, że pobyt Pani brata w zakładzie penitencjarnym zagraża jego zdrowiu i że zakład karny nie zapewni mu leczenia we właściwych warunkach, to sąd penitencjarny udzieli przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności.

Warunkowe zwolnienie skazanego z odbycia reszty kary pozbawienia wolności

Stosownie do art. 155 § 1 K.k.w., jeżeli przerwa w wykonaniu kary pozbawienia wolności trwała co najmniej jeden rok, a skazany odbył co najmniej 6 miesięcy kary – sąd penitencjarny może warunkowo zwolnić skazanego z odbycia reszty kary na zasadach określonych w art. 77 Kodeksu karnego (gdy postawa skazanego, jego właściwości i warunki osobiste, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa, okoliczności jego popełnienia oraz zachowanie po popełnieniu przestępstwa i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, iż skazany po zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa). Zwolnienie z odbywania kary może nastąpić w każdym czasie, bez ograniczeń wynikających z art. 78 i 79 Kodeksu karnego.

Przepisu o warunkowym zwolnieniu z odbywania kary nie stosuje się, jeżeli kara pozbawienia wolności została orzeczona na okres powyżej 3 lat.

Z uwagi na powyższe należy stwierdzić, że Pani brat może ubiegać się o udzielenie przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności, a jeżeli odbył już co najmniej 6 miesięcy kary i sąd udzieliłby mu przerwy, która trwałaby co najmniej rok, to wówczas Pani brat mógłby ubiegać się o warunkowe zwolnienie z odbywania kary.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
2. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy - Dz.U. 1997 nr 90 poz. 557