Podjęcie dorywczej pracy w czasie pobierania zasiłku z MOPS-u

Podstawę prawną niniejszej opinii stanowią przepisy Kodeksu karnego, zwanego dalej w skrócie K.k.

Podjęcie pracy w czasie pobierania zasiłku z MOPS-u

Z treści Pani pytania wynika, iż posiada Pani drugą grupę inwalidzką, z którego to tytułu uzyskuje Pani zasiłek w wysokości 324 zł. W zeszłym roku z uwagi na brak środków do życia podjęła Pani pracę na podstawie umowy zlecenia z dochodem w wysokości 500 zł netto. Powyższego faktu nie zgłosiła Pani w opiece. W chwili obecnej została Pani powiadomiona przez opiekę społeczną o skierowaniu zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa. W treści pytania nie wskazuje Pani, z jakiego przepisy wszczęto przeciwko Pani postępowanie.

Mniemam jednak, iż Pani zachowanie zostanie zakwalifikowane jako czyn z art. 286 § 3 K.k., zgodnie z którym „kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, w przypadku mniejszej wagi, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

Wprowadzenie w błąd pracownika MOPS-u

O mniejszej wadze w opisanym przez Panią stanie faktycznym może świadczyć przede wszystkim fakt, iż podjęła Pani pracę z uwagi na bardzo ciężką sytuację życiową. Gdyby nie brak środków do życia, nigdy nie podjęłaby się Pani takiej pracy. Powyższe ma o tyle istotne znaczenie, o ile odnosi się do Pani zamiaru, jak i motywów działania. Motywem podjęcia zatrudnienia na podstawie umowy-zlecenia nie było zatem uzyskanie korzyści majątkowej dla samej siebie, ale uzyskanie środków do życia, a to z kolei zmniejsza Pani winę.

Z powyższego w sposób bezpośredni wynika, że głównym motywem działania osoby, która dopuści się tego rodzaju przestępstwa, jest uzyskanie korzyści majątkowej w drodze doprowadzenia innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez wprowadzenie jej w błąd albo wyzyskanie błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranej czynności. Warunkiem odpowiedzialności karnej jest zatem wystąpienie fałszu.

Nie powiadamiając opieki społecznej, doprowadziła Pani do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez ośrodek pomocy. Szczegółowa analiza praktyki pozwala postawić tezę, że oszustwo jest przestępstwem trudnym do udowodnienia, a to ze względu na konieczność wykazania zamiaru bezpośredniego kierunkowego, tak co do celu działania, jak i używanych środków. Pogląd taki znalazł również wyraz w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1973 r. (OSNPG 1974, nr 7, poz. 7).

Wyłudzenie świadczenia z MOPS

W opisanym stanie faktycznym istotne znaczenia ma jednak kwestia Pani woli i motywów działania. Zgodnie z treścią wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 2000 r., sygn. akt V KKN 207/00, „niekorzystne rozporządzenie mieniem, jako skutek oszustwa, ogólnie rzecz ujmując, oznacza pogorszenie sytuacji majątkowej pokrzywdzonego, chociaż nie musi polegać na spowodowaniu efektywnej szkody. Termin »mienie« używany jest w znamionach przestępstwa oszustwa jako synonim majątku, a więc całokształtu sytuacji majątkowej danego podmiotu”.

Pokrzywdzonym w tego rodzaju sprawie jest zatem opieka społeczna, bowiem wydatkowała środki pieniężne na osobę, której się one nie należały.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego

W mojej ocenie realne jest warunkowe umorzenie postępowania karnego. Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa. Warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności. Z uwagi na mniejszą wagę, która moim zdaniem wynika z Pani sytuacji życiowej, czyn podlega karze pozbawiania wolności do lat 2. Powyższe skutkuje spełnieniem, jak mniemam (nie wspomina Pani, czy była kiedykolwiek karana za przestępstwo umyślne), wszystkich przesłanek przewidzianych prawem.

W chwili obecnej nie pozostaje Pani nic innego, jak czekać na wezwanie do osobistego stawiennictwa na komendzie policji lub w prokuraturze. Z chwilą otrzymania takiego wezwania bardzo proszę o kontakt, wówczas w ramach uiszczonej już opłaty zostaną podane dalsze szczegóły, które w chwili obecnej, nie znając pełnego stanu faktycznego, nie są możliwe do wskazania.

Wyraźnie podkreślić należy jednak, iż warunkowe umorzenie postępowania karnego tym różni się od prawomocnego skazania, że następuje na okres próby, który wynosi od roku do 2 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia. Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. Może Pani zostać także zobowiązana do pokrycia powstałej szkody, ale o tym fakcie będzie decydował sąd. Jeżeli opieka zgłosi wniosek o naprawienie szkody, wówczas konieczne będzie zwrócenie wypłaconego Pani nienależnie świadczenia.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 2000 r., sygn. akt V KKN 207/00