Kto pokrywa koszty pobytu w domu pomocy społecznej dla osoby z niepełnosprawnością?

Osoby zobowiązane do pokrycia kosztów pobytu w DPS-ie

Uprzejmie wskazuję, że podstawą prawną do udzielenia odpowiedzi na zapytanie jest ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2023 r., poz. 901). Na podstawie art. 61 ust. 1 ustawy „obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

– przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność”.

Nadto na podstawie ust. 2 „Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:

1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu;

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi – zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2:

a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium,

b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej – w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2”.

Z przepisów wynika jedynie, że obowiązek odpłatności realizuje mieszkaniec, potem małżonek i zstępni przed wstępnymi, na końcu gmina. Obowiązek wstępnych nie powstaje, jeżeli opłatą można obciążyć zstępnych, nie wiadomo jednak, jak należy rozłożyć obciążenia w ramach tych dwóch grup. W praktyce wątpliwości dotyczą sytuacji, gdy mieszkaniec domu pomocy społecznej ma dzieci, wnuki, a często i dalszych zstępnych, którzy spełniają warunki dochodowe określone w ust. 2 pkt 2, albo też zdolni do wypełniania rzeczonego obowiązku są zarówno rodzice, jak i dziadkowie pensjonariusza. W orzecznictwie nie ma jednolitego stanowiska w powyższej kwestii. Część składów orzekających powołuje się na analogię do obowiązku alimentacyjnego, podkreślając, że mimo braku odesłań do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego kolejność wnoszenia opłaty jest wzorowana właśnie na tym obowiązku i tak powinna być odczytywana. Jeżeli zatem jest kilku zstępnych lub wstępnych, opłatą należy obciążyć bliższych stopniem przed dalszymi (tak WSA w Kielcach w wyroku z 10.01.2019 r., sygn. akt II SA/Ke 759/18).

Dalsi zstępni a opłaty za DPS

W niektórych wyrokach wybrzmiewa konieczność relatywizowania sytuacji rodzinnej, w tym dopuszczania możliwości obciążania dalszych zstępnych, jeżeli istnieją dla tego określone uzasadnienia, np. gdy zstępni ci otrzymali od mieszkańca domu pomocy społecznej korzyść majątkową lub zobowiązani są w inny sposób do świadczeń na jego rzecz (służebność mieszkania). Wreszcie wyrażany jest pogląd, że w ramach grupy zstępnych (wstępnych) każdy ma taki sam obowiązek ponoszenia opłat, a jedynie różnicować go może osiągany dochód.

W wyroku z 21.09.2017 r., sygn. akt I SA/Wa 704/17, WSA w Warszawie uznał, że „o ile można zgodzić się z twierdzeniem, że ustawodawca nie nakazał obciążania obowiązkiem uiszczenia opłat wszystkich zstępnych, o tyle nie można zgodzić się z tym, że organ administracji w sposób arbitralny może dokonać wyboru osoby spośród osób zobowiązanych do ponoszenia tej opłaty wymienionych w art. 61 ust. 1 pkt 2 i tylko w stosunku do niej prowadzić postępowanie. W takiej sytuacji […] organ powinien prowadzić postępowanie jednocześnie w stosunku do wszystkich osób należących do tego samego kręgu osób zobowiązanych do ponoszenia opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej. Osoby te powinny być zawiadomione o wszczęciu postępowania i powinny być stronami tego postępowania, a także ich wszystkich powinna dotyczyć decyzja wydana w sprawie ustalenia obowiązku odpłatności za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej”.

W związku z powyższym, biorąc pod uwagę treść przepisów, ani Pani, ani Pani mama nie będzie obciążona obowiązkiem opłaty za DPS dla ciotki. W pierwszej kolejności to ciotka sama będzie finansować pobyt tamże, a w dalszej kolejności obowiązek ten będzie spoczywał na gminie.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej - Dz.U. 2004 nr 64 poz. 593

2. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 21.09.2017 r., sygn. akt I SA/Wa 704/17

3. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z 10.01.2019 r., sygn. akt II SA/Ke 759/18