Wykorzystanie grafiki bez zgody autora

Prawo autorskie

Jest Pan zapewne zorientowany w zakresie poruszanego problemu. Dla zasady jednak napisze kilka słów na ten temat.

Według prawa autorskiego:

„Art. 1. 1. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).

2. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory (…) plastyczne. (…)

4. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. (…)

Art. 35. Dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy”.

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych wskazuje, że przedmiotem praw autorskich jest utwór, a więc „każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia”. Utworem takim co do zasady będą grafiki, które mają charakter twórczy oraz indywidualny jako utwory plastyczne.

Bezumowne korzystanie z materiałów umieszczonych w Internecie, które wykracza poza instytucję dozwolonego użytku, rodzi więc niebezpieczeństwo naruszenia autorskich praw majątkowych przysługujących twórcy utworu.

Przedsiębiorcy uważają, że skoro coś już raz zamieszczono w Internecie, to można z tego dowolnie korzystać. Jest to niewłaściwe podejście, ponieważ nie mieści się ono w ramach prawnych dozwolonego użytku, z uwagi na fakt wykorzystywania utworu w trakcie prowadzonej własnej działalności gospodarczej.

Bezpłatne korzystanie z już rozpowszechnionego utworu

Ustawa stanowi, że bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym (w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego). Wydaje się zatem, że o dozwolonym użytku nie powinno mówić się w przypadkach wykorzystania takiego utworu w działalności gospodarczej. Niezależnie od tego, czy będzie to przybierało formę uatrakcyjnienia strony internetowej, materiałów reklamowych, czy oferty handlowej.

Wprawdzie przepis nie zakazuje wprost takiego działania, jednak mając na uwadze wykładnię pojęcia „użytek osobisty”, zakłada się, że jego definicja nie obejmuje charakteru zarobkowego wykorzystywanego utworu. Ponadto, uwzględniając zasadę wyrażoną w art. 35 ustawy, stanowiącą, że „dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy”, wydaje się już oczywiste, że nie może być mowy o bezpłatnym i bezumownym korzystaniu z danego utworu w celach komercyjnych przez przedsiębiorcę.

Wykorzystanie utworu nieznanego autora

Fakt braku informacji co do tożsamości autora danego utworu nie może usprawiedliwiać dowolnego wykorzystania utworu do własnych celów. Autor zdjęcia lub grafiki zawsze może przestać być anonimowy, a w przypadku naruszenia przez inny podmiot jego wyłącznych praw majątkowych może żądać on zarówno zaprzestania naruszenia polegającego na bezprawnym wykorzystaniu utworu, jak również domagać się prawa do słusznego wynagrodzenia.

Elementy graficzne stworzone przez autora dla potrzeb serwisu i ilustracje, w tym zrzuty ekranu, również nie mogą być wykorzystywane bez zgody autora.

Również domyślnie takiej autor zgody nie udziela. Nie jest nawet potrzebne zamieszczanie notek lub znaków copyright informujących o majątkowych prawach autorskich.

Ich istotą jest to, że twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. W niektórych przypadkach (w wyniku zawartej wcześniej umowy) może ono przysługiwać od razu pracodawcy, wydawcy czy producentowi, który nabył określone prawa majątkowe lub na których rzecz została ustanowiona licencja.

Naruszenie praw autorskich

W Pańskim przypadku takowe notki były. Stanowiły one dodatkowe ostrzeżenie dla użytkowników, że praca ma swojego autora i korzystanie z niej wymaga uzyskania jego zgody.

Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.

Twórca nie musi nawet umieszczać w Internecie informacji o prawach autorskich. Warto to jednak robić, gdyż taka informacja to pożądany dowód w konflikcie, do którego dojdzie w razie naruszenia praw autorskich.

Dla prawnoautorskiej ochrony utworu nie ma znaczenia, w jaki sposób dokonujący naruszenia wszedł w jego posiadanie lub też w jaki sposób utwór do niego dotarł. W szczególności nie ma znaczenia okoliczność, że utwór, stanowiący przedmiot naruszenia, dotarł do dokonującego naruszenia jako niezamawiana korespondencja przesyłana drogą elektroniczną (tzw. spam).

Zgoda twórcy na wykorzystanie jego działa do celów reklamowych lub promocyjnych

Z osobistych praw autorskich do utworu wynika, że zgody twórcy wymaga wykorzystywanie jego dzieła do celów reklamowych czy promocyjnych. Ma on również prawo nadzorowania ostatecznej formy utworu, jaką przed rozpowszechnieniem nadał mu wydawca czy producent.

Zgodnie z art. 78 prawa autorskiego „twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków. W szczególności może domagać się, aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub na żądanie twórcy zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny”.

Żądanie zaprzestania naruszania praw autorskich

Pan skorzystał jak na razie z prawa do żądania zaprzestania naruszania Pańskich praw autorskich.

Uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:

1. „zaniechania naruszania;
2. usunięcia skutków naruszenia;
3. naprawienia wyrządzonej szkody:

    

   1. na zasadach ogólnych albo
   2. poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione  trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu;

    

4. jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd;
5. zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej, nie niższej niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę z dokonanego naruszenia, na rzecz Funduszu Promocji Twórczości, gdy naruszenie jest zawinione i zostało dokonane w ramach działalności gospodarczej wykonywanej w cudzym albo we własnym imieniu, choćby na cudzy rachunek”.

Zgodnie z orzecznictwem przyjmuje się, że stosowne wynagrodzenie to takie, które przysługiwałoby twórcy w razie zawarcia umowy o korzystanie z utworu w ramach, w jakich nastąpiło naruszenie jego uprawnień. Jeżeli zatem ktoś nielegalnie używał programu komputerowego, to przyjmuje się, że stosowne wynagrodzenie będzie równe opłacie, jaka byłaby pobrana za legalne korzystanie z programu przez okres, w jakim naruszenie było dokonywane. Jeżeli działanie sprawcy było zawinione, to twórca może również żądać naprawienia wyrządzonej szkody.

Odszkodowanie za naruszenie praw autorskich

Uważam, że powinien Pan dochodzić swoich praw przed sądem i żądać odszkodowania.

W piśmie oczekiwał Pan propozycji ugody. To niezbyt fortunne wyjście. Bardzo rzadko spotyka się pozytywną reakcję sprawcy naruszenia, a w przypadku dużej firmy jest to raczej niemożliwe.

W tej sytuacji to Pan powinien zaproponować ugodę na określonych warunkach. Ugoda powinna obejmować wynagrodzenie za korzystanie z Pańskiej grafiki. Ponadto należy wskazać termin, do jakiego oczekuje Pan zajęcia stanowiska. Jednocześnie z ugodą należałoby wystosować pismo z żądaniem zapłaty do określonego dnia kwoty wskazanej w ugodzie.

Przy braku reakcji składać trzeba pozew do sądu.

Problemem (przynajmniej dla mnie) jest ustalenie wysokości wynagrodzenia. Ale może Pan sprawdzić w agencjach reklamowych, ile kosztuje opracowanie grafiki dla takiego celu, w jakim była wykorzystywana Pańska grafika. Byłoby to adekwatne przynajmniej w części.

Nie wiem, czy uda się ustalić, w jakim okresie była ona wykorzystywana.

W zasadzie dokumenty na ten temat znajdują się w firmie przeciwnika (ktoś to opracował, zaakceptował, było drukowane, a potem wystawione i wykorzystywane).

Wysokość wynagrodzenia i odszkodowania za naruszenie praw autorskich

Ma to wpływ na ustalenie wysokości wynagrodzenia i odszkodowania.

Przy składaniu pozwu trzeba mieć na względzie (ustawa o prawie autorskim):

Art. 80. 1. Sąd właściwy do rozpoznania spraw o naruszenie autorskich praw majątkowych miejsca, w którym sprawca wykonuje działalność lub w którym znajduje się jego majątek, także przed wytoczeniem powództwa rozpoznaje, nie później niż w terminie 3 dni od dnia złożenia w sądzie, wniosek mającego w tym interes prawny:

1. o zabezpieczenie dowodów oraz o zabezpieczenie związanych z nimi roszczeń;
2. o zobowiązanie naruszającego autorskie prawa majątkowe do udzielenia informacji i udostępnienia określonej przez sąd dokumentacji mającej znaczenie dla roszczeń, o których mowa w art. 79 ust. 1;
3. o zobowiązanie innej niż naruszający osoby do udzielenia informacji, które mają znaczenie dla roszczeń, określonych w art. 79 ust. 1, o pochodzeniu, sieciach dystrybucji, ilości i cenie towarów lub usług naruszających autorskie prawa majątkowe, jeżeli:

    

   1. stwierdzono, że posiada ona towary naruszające autorskie prawa majątkowe, lub stwierdzono, że korzysta ona z usług naruszających autorskie prawa majątkowe, lub
   2. stwierdzono, że świadczy ona usługi wykorzystywane w działaniach naruszających autorskie prawa majątkowe, lub
   3. została przez osobę określoną w lit. a, b lub c wskazana jako uczestnicząca w produkcji, wytwarzaniu lub dystrybucji towarów lub świadczeniu usług naruszających autorskie prawa majątkowe

       

      – a powyższe działania mają na celu uzyskanie bezpośrednio lub pośrednio zysku lub innej korzyści ekonomicznej, przy czym nie obejmuje to działań konsumentów będących w dobrej wierze.

2. Sąd, dopuszczając dowód lub rozpoznając wnioski, o których mowa w ust. 1, zapewnia zachowanie tajemnicy przedsiębiorcy i innych tajemnic ustawowo chronionych.

3. Od obowiązku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, może uchylić się ten, kto według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego mógłby jako świadek odmówić zeznań lub odpowiedzi na zadane mu pytanie.

4. W uzasadnionych przypadkach sąd może uzależnić wydanie postanowienia o zabezpieczeniu dowodów, o których mowa w ust. 1 pkt 1, od złożenia kaucji.

5. Zażalenia na postanowienia sądu w sprawach, o których mowa w ust. 1, sąd rozpoznaje w terminie 7 dni.

6. Do zabezpieczenia dowodów stosuje się odpowiednio art. 733, art. 742 i art. 744-746 Kodeksu postępowania cywilnego”.