Określenie wartości dożywotniego użytkowania

Jak obliczyć wartość służebności?

Kwestę obliczania wartości służebności ustanawianych na rzeczach lub prawach reguluje ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadku i darowizn. To właśnie ta ustawa zajmuje się żądanymi przez Panią obliczeniami, ponieważ tego typu służebności są ustanawiane najczęściej w darowiznach oraz testamentach.

Zgodnie z art. 13 ustawy, w brzmieniu ustalonym od dnia 1 stycznia 2007 roku, „wartość świadczeń powtarzających się przyjmuje się do podstawy opodatkowania w wysokości rocznego świadczenia pomnożonego:

1) w razie ustanowienia świadczeń na czas określony co do liczby lat lub ich części – przez liczbę lat lub ich części;

2) w pozostałych przypadkach, w tym w razie ustanowienia świadczeń na czas nieokreślony – przez 10 lat”.

Na mocy ustępu 2 tego artykułu postanowienia te stosuje się odpowiednio do obliczenia wartości prawa użytkowania i służebności. Wartość roczną świadczenia lub służebności ustala się w wysokości 4% wartości rzeczy oddanej w użytkowanie lub obciążonej służebnością. Tę regułę wprowadza art. 13 ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Jaką wartość powinien wypłacić syn z tytułu rezygnacji ze służebności?

Zatem, aby obliczyć, jaką wartość powinien Pani wypłacić syn z tytułu rezygnacji ze służebności, należy najpierw ustalić wartość roczną służebności, tj. wyliczyć 4% z wartości mieszkania. Tę wartość należy pomnożyć przez 10 przy służebności na czas nieoznaczony lub przez liczbę lat, na które służebność została ustanowiona. Od kwoty należy odliczyć wartość służebności już wykorzystanej, czyli wartość roczną pomnożoną przez lata wykorzystane służebności.

Jak jednak wyżej wspomniałam, te przepisy obowiązują dopiero od 1 stycznia 2007 r. Do służebności ustanowionych przed tą datą, będzie miał zastosowanie art. 13 w brzmieniu sprzed zmiany. Wówczas w razie ustanowienia świadczeń na czas życia jednej osoby za podstawę opodatkowania przyjmowało się wartość prawa obliczoną według wieku osoby, z której śmiercią gaśnie zobowiązanie. Wartość ta wynosiła przy wieku:

1. do lat 15 – 22-krotną wartość świadczenia rocznego,
2. powyżej lat 15 do 25 – 21-krotną wartość świadczenia rocznego,
3. powyżej lat 25 do 35 – 20-krotną wartość świadczenia rocznego,
4. powyżej lat 35 do 45 – 18-krotną wartość świadczenia rocznego,
5. powyżej lat 45 do 55 – 15-krotną wartość świadczenia rocznego,
6. powyżej lat 55 do 65 – 11-krotną wartość świadczenia rocznego,
7. powyżej lat 65 do 75 – 7,5-krotną wartość świadczenia rocznego,
8. powyżej lat 75 do 80 – 5-krotną wartość świadczenia rocznego.

Odszkodowanie z tytułu rezygnacji ze służebności

Wprawdzie przepis mówi o podstawie do opodatkowania, jednak posiłkowano się nim także w postępowaniach cywilnych przy obliczaniu „odszkodowania” z tytułu rezygnacji ze służebności. Artykuł 13 sprzed zmiany nie określał jednak, w jaki sposób ustalić świadczenie roczne, czyli wartość roczną służebności. Strony określały ją same najczęściej posiłkując się roczną wartością kosztów utrzymania mieszkania obciążonego służebnością. Jeśli w Pani sytuacji darowizna została ustanowiona przed rokiem 2007, to nie widzę przeszkód, aby przy ustalaniu wartości rocznej służebności posiłkować się aktualnym brzmieniem przepisu art. 13 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Uzyskane w ramach zrzeczenia się służebności odszkodowanie podlega opodatkowaniu z tytułu uzyskania dochodu, tj. podatkiem dochodowym od osób fizycznych. W tek kwestii wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie z 26 października 2011 roku (sygn. akt III SA/Wa 282/11,). Sąd przyznał w wyroku rację Ministrowi Finansów, który wydał w tej sprawie interpretację indywidualną i stwierdził, że „odszkodowanie” za rezygnację ze służebności osobistej stanowi dochód osoby, która je otrzymuje. Nie jest to jednak odszkodowanie, które zostało przez ustawę o PIT zwolnione z opodatkowania. Jest to tzw. inne źródło dochodu. Uzyskana kwota winna zostać ujęta w rocznym zeznaniu PIT i ujęta w dochodach do opodatkowania.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn - Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207
2. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 26 października 2011 roku sygn. akt III SA/Wa 282/11