Możność załatwienia spraw osoby w śpiączce

Ubezwłasnowolnienie osoby pozostającej w śpiączce

Podstawę prawną niniejszej opinii stanowią przepisy Kodeksu postępowania cywilnego zwanego dalej K.p.c. Z treści Pana pytania wynika, iż osoba, nad którą sprawuje Pan nieformalną pieczę, znajduje się w śpiączce. Śpiączka, jak podkreślają lekarze, może trwać od 8 do 10 miesięcy. Pana wolą jest ustanowienie w jak najszybszym czasie „opiekuna”, który będzie mógł podejmować decyzję za osobę będącą w śpiączce.

W moje ocenie zasadne jest wskazanie na instytucję doradcy tymczasowego. Wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić:

• małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie;
• jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo;
• jej przedstawiciel ustawowy.

Czy matka osoby dorosłej jest uprawniona do złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie?

Matka jest osobą spokrewnioną w linii prostej, zatem podstawę prawną uprawnienia do złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie stano art. 545 § 1 pkt 2 K.p.c.

Uczestnikami postępowania o ubezwłasnowolnienie są z mocy samego prawa prócz wnioskodawcy:

• osoba, której dotyczy wniosek;
• jej przedstawiciel ustawowy;
• małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie.

Postępowanie toczy się z udziałem prokuratora. Organizacje pozarządowe, do których zadań statutowych należy ochrona praw osób niepełnosprawnych, udzielanie pomocy takim osobom lub ochrona praw człowieka, mogą wstąpić do postępowania w każdym jego stadium.

Osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, należy wysłuchać niezwłocznie po wszczęciu postępowania; wysłuchanie powinno odbyć się w obecności biegłego psychologa oraz – w zależności od stanu zdrowia osoby, która ma być wysłuchana – biegłego lekarza psychiatry lub neurologa. W celu wysłuchania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, sąd może zarządzić przymusowe sprowadzenie tej osoby na rozprawę albo wysłuchać ją przez sędziego wyznaczonego. Na postanowienie sądu o przymusowym sprowadzeniu osoby na rozprawę przysługuje zażalenie. Niemożność porozumienia się z osobą, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, stwierdza się w protokole po wysłuchaniu biegłego lekarza i psychologa uczestniczących w posiedzeniu.

Doradca tymczasowy ustanowiony dla osoby pozostającej w śpiączce

W tym miejscu wskazać należy na instytucję, która pozwoliłaby dokonywać czynności za osobę w śpiączce w toku postępowania. Zasadnym w Pana przypadku byłoby wniesienie o ustanowienie doradcy tymczasowego. Jeżeli wniosek o ubezwłasnowolnienie dotyczy osoby pełnoletniej, sąd może na wniosek uczestnika postępowania lub z urzędu, przy wszczęciu lub w toku postępowania, ustanowić dla niej doradcę tymczasowego, gdy uzna to za konieczne dla ochrony jej osoby lub mienia. Przed ustanowieniem doradcy tymczasowego należy wysłuchać osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Doradcą tymczasowym należy ustanowić przede wszystkim małżonka, krewnego lub inną osobę bliską, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie wzgląd na dobro osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Innymi słowy na czas postępowania o ubezwłasnowolnienie częściowe lub całkowite mógłby Pan lub inna osoba zostać doradcą tymczasowym.

Kiedy postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego traci moc?

Osoba, dla której ustanowiono doradcę tymczasowego, ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych na równi z osobą ubezwłasnowolnioną częściowo. Postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego traci moc z chwilą, gdy:

• wniosek o ubezwłasnowolnienie został prawomocnie oddalony lub odrzucony albo postępowanie umorzono;
• na skutek orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu ustanowiony został opiekun lub kurator.

Wyraźnie podkreślić należy, iż doradca tymczasowy co do zasady zostaje następnie, jeżeli okoliczności sprawy na to pozawalają, kuratorem lub opiekunem. Istotnym jest, iż do doradcy tymczasowego stosuje się przepisy o kuratorze osoby częściowo ubezwłasnowolnionej. Kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jest powołany do jej reprezentowania i do zarządu jej majątkiem tylko wtedy, gdy sąd opiekuńczy tak postanowi. Nie zmienia to jednak faktu, że w ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku doradca tymczasowy będzie zmuszony uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego.

Powyższa instytucja w mojej ocenie jest jedyną, która pozwoli zabezpieczyć interesy osoby będącej w śpiączce. Ostatnimi czasy zaobserwować można tendencję, zgodnie z którą sądy bardzo często korzystają z doradcy tymczasowego, właśnie po to, by zabezpieczyć interesy uczestników w toku postępowania i przyspieszyć postępowanie.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296