Jak ochronić darowane mieszkanie przed zachowkiem, możliwe rozwiązania w przypadku konfliktów rodzinnych

Zachowek – komu przysługuje i kiedy może być dochodzony?

Jeżeli mama przekazała Pani własność nieruchomości jedynie na podstawie umowy darowizny, to niestety rodzeństwu przysługuje zachowek od tej czynności, o ile mama w chwili śmierci nie będzie posiadała nic w masie spadkowej lub nie przekazała im za życia żadnej darowizny.

Zgodnie z treścią art. 991 Kodeksu cywilnego (K.c.):

§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Mając natomiast na uwadze art. 1000 K.c.: § 1. Jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.

Czy można uniknąć zachowku? Wydziedziczenie jako rozwiązanie

Aby uniknąć płacenia zachowku, mama powinna rozważyć wydziedziczenie pozostałych swoich dzieci – wtedy nie będą mogli dochodzić uprawnienia do zachowku. Zgodnie z treścią art. 1008 K.c.:

Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:

1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;

2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Darowizna czy dożywocie? Skutki prawne i finansowe

Mogą też Panie cofnąć zawartą umowę darowizny i mama może przekazać Pani własność nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie. W takim przypadku zachowek nie będzie przysługiwał rodzeństwu. Zgodnie z treścią art. 908 § 1 K.c.:

Jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93