Zgoda sądu na darowanie części mieszkania należącej do osoby ubezwłasnowolnionej

Czy opiekun prawny osoby ubezwłasnowolnionej ma prawo zarządzać majątkiem opiekuna?

Rodzice są więc współwłaścicielami spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego. Zapewne jest to ich majątek wspólny nabyty w czasie trwania małżeństwa. Wskutek darowizny zarówno mama, jak i tata wyzbędą się swego prawa do lokalu nieodpłatnie. Oznacza to, że ich majątek zostanie uszczuplony, a w zamian nie dostaną jego równowartości jak przy np. sprzedaży.

Mama jako opiekun prawny taty zarządza jego majątkiem, ale musi przestrzegać pewnych zasad wynikających z obowiązujących przepisów, w tym Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Stosownie do niego do sprawowania opieki stosuje się odpowiednio przepisy o władzy rodzicielskiej z zachowaniem przepisów odmiennie regulujących poszczególne kwestie. Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku ubezwłasnowolnionego.

Wniosek o zezwolenie sądu opiekuńczego na rozporządzanie majątkiem podopiecznego 

Wniosek powinien zawierać:

• żądanie wyrażenia zgody na zawarcie określonej umowy obejmującej majątek należący do taty,
• wskazanie drugiej strony umowy( czyli Pani dane),
• istotne postanowienia umowy, jaka ma być zawarta,
• czy zawarcie umowy związane jest z obciążeniem taty lub jego majątku jakimiś zobowiązaniami,
• jaki będzie los taty po zawarciu umowy – wszak straci swoją własność – gdzie będzie mieszkał i jak długo, na jakich zasadach, kto i z czego będzie go utrzymywał (mama jest opiekunem, a na Pani ciąży obowiązek alimentacyjny)/

Należy wykazać, że darowanie nieruchomości jest celowe, a pozostały majątek taty nie będzie zagrożony. Sąd odmówi bowiem zbycia w imieniu taty udziału w nieruchomości, jeżeli uzna, że byłoby to sprzeczne z jego dobrem.

Generalnie trzeba wykazać, że zawarta umowa będzie dla dobra taty; że nie zaszkodzi mu obecnie ani w przyszłości; że z jej powodu nie stanie się bezdomnym.

Zbycie nieruchomości w imieniu osoby ubezwłasnowolnionej

Sąd bada, czy czynność jak ma być dokonana na podstawie zezwolenia nie jest sprzeczna z ustawą, nie ma na celu obejście ustawy lub nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego.).

Co do uzasadnienia, to np.:

W mieszkaniu przebywa i zamieszkuje mama i tata, a nadto Pani jako ich córka. Utrzymanie mieszkania generuje określone koszty. Są one zapewne dzielone pomiędzy rodziców i Panią. Choroba generuje niestandardowe koszty utrzymania taty, co związane jest z pieniędzmi.

Dochody, jakimi dysponuje Mama z tatą, nie są wystarczające na utrzymanie mieszkania oraz pokrycie kosztów utrzymania rodziców. Wydatki na potrzeby taty pochłaniają duże kwoty i mamie po opłaceniu kosztów nieutrzymania mieszkania nie starcza pieniędzy na utrzymanie siebie i taty.

Należałoby wskazać na koszty utrzymania mieszkania, mamy oraz taty, a z drugiej strony na przychody.

Zarazem warto wskazać, że zaoszczędzone kwoty z tytułu kosztów utrzymania mieszkania będą przeznaczone na koszty utrzymania taty.

Zgodnie z art. 156 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w zw. z art. 175 opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszystkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku podopiecznego. Nie ulega wątpliwości, iż opiekun prawny obowiązany jest uzyskać zezwolenie sądu na czynności prawne w imieniu osoby całkowicie ubezwłasnowolnionego w przedmiocie rozporządzania majątkiem, podejmowania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem podopiecznego i że taką czynnością jest sprzedaż nieruchomości, bądź też zawarcie umowy dożywocia albo darowizny, która łączy się z przeniesieniem własności nieruchomości na rzecz określonej osoby trzeciej, w tym własnej córki.

Ustanowienie kuratora reprezentującego osobę ubezwłasnowolnioną

Do tej ostatniej czynności konieczne byłoby także ustanowienie kuratora, który reprezentowałby osobę całkowicie ubezwłasnowolnioną przy zawieraniu umowy, w związku z treścią art. 159 § 1 pkt 2:

„Art. 159. § 1 .Opiekun nie może reprezentować osób pozostających pod jego opieką:

1) przy czynnościach prawnych między tymi osobami;

2) przy czynnościach prawnych między jedną z tych osób a opiekunem albo jego małżonkiem, zstępnymi, wstępnymi lub rodzeństwem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz osoby pozostającej pod opieką.

§ 2. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym”.

Należy tak uzasadnić wniosek (wykorzystując okoliczności i stan faktyczny istniejący w sprawie), by sąd nie doszedł do wniosku, że opiekun prawny de facto nie proponuje pozbawienia podopiecznego majątku, nie oferując nic w zamian. Z tego względu wskazane jest zamiast darowizny zawrzeć umowę dożywocia dla mamy i taty (nie jest to nieodpłatne przejęcie na własność nieruchomości, ale przejęcie w zamian za określone świadczenia z Pani strony).

Propozycje przedstawiane przez mamę – a w zasadzie obowiązki wynikające z przepisów prawa przy darowiźnie – mają stanowić dla taty swoisty ekwiwalent za przejęcie na własność jego nieruchomości, powinny być atrakcyjne majątkowo dla taty jako ubezwłasnowolnionego.

Przy dożywociu można złożyć propozycje wykraczające poza zakres ustawowy Pani obowiązków.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59